اثربخشی توانبخشی شناختی بر حافظه کاری و سرعت پردازش کودکان اختلال نقص توجه/ بیش فعالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه، گروه روانشناسی دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران. ایمیل: sh.zeinali@urmia.ac.ir

2 کارشناس ارشد روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاد تبریز، تبریز، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر تعیین اثربخشی توانبخشی شناختی بر حافظه کاری و سرعت پردازش بود. پژوهش حاضر از نوع مطالعات نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس­آزمون با گروه کنترل بود. از بین کودکان  ۷-۱۲ ساله با تشخیص اختلال نقص توجه/ بیش­فعالی بر اساس ملاک­های DSM-5، ۳۰ کودک به­صورت در دسترس از مراکز رواندرمانی تبریز در سال ۱۳۹۷ انتخاب و به صورت تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. پرسشنامه اطلاعات جمعیت­شناختی و آزمون­های حافظه کاری و سرعت پردازش  وکسلر چهار (خرده­آزمون­های ظرفیت اعداد، توالی عدد-حروف، نمادیابی و رمزنویسی) ابزارهای این مطالعه بودند و بر اساس نتایج پیش آزمون گروه آزمایش در۱۵ جلسه ۳۰ دقیقه­ای  توانبخشی شناختی شرکت نمودند. هم­چنین پس از اتمام مداخله کودکان مجدد مورد سنجش واقع شـدند. داده­های با استفاده از نرم­افزار SPSS18،‌ آزمون­های تحلیل توصیفی و مانوا تحلیل شدند. نتایج تحلیل کواریانس نشان داد که نمره حافظه کاری (ظرفیت عدد) و سرعت پردازش (نمادیابی و رمزنویسی) گروه آزمایش در پس آزمون نسبت به گروه کنترل تفاوت معناداری دارد (۰01/۰p<)، ولی در آزمون توالی عدد-حروف بین دو گروه تفاوت معنادار مشاهده نشد.  براساس یافته‌های این پژوهش، می‌توان گفت که توانبخشی شناختی بر سرعت پردازش و بخشی از علائم حافظه کاری کودکان با علائم نقص توجه/بیش فعالی تأثیر دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Efficacy of Cognitive Rehabilitation on Working Memory and Processing Speed of Children with Attention deficit/ Hyperactivity disorder

نویسندگان [English]

  • Shirin Zeinali 1
  • Shirin Mirzazadeh 2
1 Corresponding Author: Assistant professor, Department of psychology, Urmia University, Urmia, Iran
2 MA, clinical psychology, Islamic Azad University of Tabriz, Tabriz, Iran
منابع
براهنی، محمدنقی (۱۳۷۳). هوش عمومی یا سرعت پردازش. مجله اندیشه و رفتار. ۱(۲)، ۱۰-۲۱.
حیدری فارسانی، کامران (۱۳۹۰). تأثیر آموزش مبتنی بر نرم­افزار حافظه کاری بر میزان بیش فعالی کودکان ۷-۱۲سال. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان­شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.
حکیمی راد، الهام؛ افروز، غلامعلی؛ به‌پژوه، احمد؛ غباری بناب، باقر و علی‌اکبر ارجمندنیا (۱۳۹۲). اثربخشی برنامه‌های آموزش بازداری پاسخ و حافظة فعال بر بهبود مهارت‌های اجتماعی کودکان با اختلال کاستی توجه و بیش فعالی، مجله مطالعات روانشناختی دانشکدة علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه الزهراء، ۹(۴)، ۵۷-۶۵.
نوکنی، مصطفی؛ طالع­پسند سیاووش و میترا مایلی (1388). ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮی در اﺧﺘﻼل ﺑﻴﺶ فعالی/نقص توجه: مطالعه مروری. سمپوزیوم نوروپسیکولوژی ایران. جهاد دانشگاهی، واحد تربیت معلم
عابدی، محمدرضا؛ صادقی، احمد. و محمد ربیعی (۱۳۹۴). هنجاریابی آموزن وکسلر کودکان (نسخه چهار) در استان چهار محال و بختیاری. فصلنامه دست آوردهای روانشناختی. ۲(۳)، ۱۳۸-۱۵۸
مشهدی، علی (۱۳۸۸). بررسی کنش­های اجرایی و تأثیر شیوه­های درمانگری (دارو درمانگری، آموزش کنشهای اجرایی و ترکیب این دو مداخله) در افزایش کنش­های اجرایی و کاهش نشانه­های بالینی کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه - فزون کنش. رساله دکتری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
نجارزادگان، مریم؛ نجاتی، وحید و نسرین امیری (۱۳۹۴).  اثر توانبخشی شناختی حافظه کاری بر بهبود نشانگان رفتاری کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه / بیش­فعالی، فصلنامه عصب روانشناسی. ۱(۱)، ۴۵-۵۲.
نریمانی، محمد و اسماعیل سلیمانی (۱۳۹۲). اثربخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی (حافظه کاری و توجه). نشریه ناتوانیهای یادگیری، ۲(۳)،  ۹۱-۱۱۵.
Abikoff, H., Nissley-Tsiopinis, J., Gallagher, R., Zambenedetti, M., Seyffert, M., Boorady, R., McCarthy, J.  (2009). Effects of MPH-OROS on the organizational, time management, and planning behaviors of children with ADHD. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry. 48 (2), 166-175.
Alloway, T. P., Bibile, V., & Lau, G. (2013). Computerized working memory training: Can it lead to gains in cognitive skills in students? Journal of Computers in Human Behavior. 29 (3). 632-638.
American Psychiatric Association. (2013) Diagnostic and statistical manual of mental disorders. 5th ed. Washington DC: USA; 2012-2013
Azami, S., Moghadas, A., Sohrabi, F. (2013). The Effect of Computer- Assisted Cognitive Remediation (CACR) and Psycho Stimulant Drugs on Clinical Symptoms of Children with Attention Deficit/ Hyperactivity Disorder (ADHD). Paper presented at the 6th International Congress on Child and Adolescent Psychiatry
Barkley, R. A. (1997). Behavioral inhibition, sustained attention, and e3xecutive functions: Constructing a unifying theory of ADHD. Journal of Psychological Bulletin, 121, 65-94.
Baddeley, A. D. (2007). Working Memory, Thought, and Action. Oxford: Oxford University Press.
Berninger, V., Abbott, R., Cook, R. C. (2017). Relationships of Attention and Executive Functions to Oral Language, Reading, and Writing Skills and Systems in Middle Childhood and Early Adolescence. Journal of Learning Disabilities, 4, 121-134.
Cicerone, K, D., Goldin, Y., Ganci, K., Rosenbaum, A., Harley. J. P. (2015). Evidence-Based Cognitive Rehabilitation: Systematic Review of the Literature From 2009 Through 2014. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 100 (8), 1515-1533
Dineen, P., Fitzgerald, M. (2010). Executive function in routine childhood ADHD assessment. Journal of European Psychiatry. 25(1), 402
Eyre, O., Langley, K., Stringaris, A., Leibenluft , K.,  Thapar, A . (2017). Irritability in ADHD: Associations with depression liability. Journal of Affective Disorders. 215, 281-287
Egeland, J., Aarlien, A.K., Saunes, B. K. (2013). Few effects of far transfer of working memory training in ADHD: a randomized controlled trial. PLoS One Journal. 8(10), 756-760
Fabiano, G. A., Pelham, W.E., Gangy, E.M., Burrows- MacLean, L., Coles, E. K., Chaco, A., et al. (2009). The Single and combined effects of multiple intensities of behavior modification and methylphenidate for children with attention deficit hyperactivity disorder in a classroom setting, School Psychology Review, 36, 195-216.
Fliers, E., Rommelse , N., Vermeulen, SH., Altink, M., Buschgens, C.J., Faraone , S.V., Sergeant, J.A., Franke, B., Buitelaar, J.K.. (2008) Motor coordination problems in children and adolescents with ADHD rated by parents and teachers: effects of age and gender. Journal Neural Transmission. 115(2), 211-20.
Gray, S., Chaban, P., Martinussen, R., Goldberg, R., Gotlieb, H. Kronitz, R.,  Tannock, R. (2012). Effects of a computerized working memory training program on working memory, attention, and academics in adolescents with severe LD and comorbid ADHD: a randomized controlled trial. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 53(12), 1277-1284.
Gray, S.A. (2011). Evaluation of a Working Memory Training Program in Adolescents with Severe Attention Deficit Hyperactivity Disorder and Learning Disabilities. MA thesis, Department of Human Development and Applied Psychology Ontario Institute for Studies in Education University of Toronto.
Goldstein, S., Naglieri, J. A. (2008).  The school neuropsychology of ADHD: Theory, assessment, and intervention. Journal of Psychology in School. 45 (9), 859-874
 Hadassah Medical Organization. (2011). The Efficacy of Computerized Cognitive Training in Adults With ADHD: Change in ADHD Symptoms, Executive Functions and Quality of Life Following Three Months of Training, NCT00843141 History of Changes, 15(3), 400- 430.
Hunt, E. B. (2011). Where are we? Where are we going? Reflections on the current and future state of research on intelligence. In R. J. Sternberg & S. Barry Kaufman, Eds., The Cambridge Handbook of Intelligence. Cambridge University Press, pp. 863-885
Herbert, A., Esparham, A. (2017). Mind–Body Therapy for Children with Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder. Journal of Children, 4, 31-36.
Holmes, J., Gathercole, S.E., Dunning, D. L. (2009). Adaptive training leads to sustained enhancement of poor working memory in children. Journal of Developmental Science. (4), 9-15.
Hoza, B., Murray-Close, D., Arnold, L. E., Hinshaw, S. P., Hetchman, L.  (2010). Time-dependent changes in positive illusory self-perceptions of children with ADHD: A developmental psychopathology perspective. Journal of Developmental Psychopathology. 22(2), 375-390
Kesler, S. R., Lacayo, N. J. & Jo, B. (2011). A pilot study of an online cognitive rehabilitation program for executive function skills in children with cancer-related brain injury, Department of Psychiatry and Behavioral Sciences. Journal of Brain Injury. 25(1),101-12
Ku, K., Tsai, T.,  Wang, P.,  Su, P., Wang, S. (2019) Prenatal and childhood phthalate exposure and attention deficit hyperactivity disorder traits in child temperament: A 12-year follow-up birth cohort study. Journal of Science of The Total Environment, In press, journal pre-proof, Available online 29 August 2019
Milton. H.(2010). Effects of A Computerized Working Memory Training Program On Attention, Working Memory, And Academics, In Adolescents with Severe ADHD/LD, Psychology Journal, 1(14), 120 – 122.
Nejati, V., Pouretemad, H. R., Bahrami, H. (2013). Attention training in rehabilitation of children with developmental stuttering. Journal of Neurorehabilitation, 32(2), 297- 303.
Olesen, P.J, Westerberg, H., Klingberg, T. (2004). Increased prefrontal and parietal activity after training of working memory. Journal of Nature Neuroscience. (7): 75-79.
Peterson, R. (2010). Minimal Cognitive infection in old people. Journal of Mental Health.12 (2), 312-330
Penner, I. K., Vogt, A., Stöcklin, M., Gschwind, L., Opwis, K. & Calabrese, P. (2012). Computerised working memory training in healthy adults: A comparison of two different training schedules. Neuropsychological rehabilitation, 22(5), 716-733.
Rigler, T., Manor, I., Kalansky, A., Shorer, Z., Noyman, I,, Sadaka, Y. (2016). New DSM-5 criteria for ADHD - Does it matter. Journal of Comprehensive Psychiatry. 68, 56-59
Rapport, M.D., Orban, S.A., Kofler, M.J., Friedman, L.M.  (2013). Do programs designed to train working memory, other executive functions, and attention benefit children with ADHD? A meta-analytic review of cognitive, academic, and behavioral outcomes. Journal of Clinical Psychology Review. 33, 1237-1252
Schneider, J. & McGrew, J. (2012). The Cattell-Horn-Carroll. (CHC). Model of Intelligence. A visual tour and summary. Institute for Applied Psychometrics (IAP).
Sayal, K., Prasad, V., Daley, D., Ford, T., Coghill, D. (2018). ADHD in children and young people: prevalence, care pathways, and service provision. Journal of Lancet Psychiatry.5(2), 175-186.
Sonuga-Barke, E., Brandeis, D.,  Holtmann, M.,  Cortese, S. (2014). Computer-based Cognitive Training for ADHD: A Review of Current Evidence. Journal of Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 23(4), 807-824
Steiner, N.J., Sheldrick, R.C., Gotthelf, D., Perrin, E.C.  (2011). Computer-based attention training in the schools for children with attention deficit/hyperactivity disorder: a preliminary trial. Journal of Clinical Pediatric. 50, 615-622.21.
Steiner, N.J., Frenette, E.C., Rene, K.M., Brennan, R.T., Perrin, E.C. (2014).  Neurofeed-back and cognitive attention training for children with attention-deficit hyperactivity disorder in schools. Journal of Developmental Behavior Pediatric. 35,18-27
Wechsler, D. (2003b). WISC-IV: technical and interpretation manual. San Antonio: The Psychological Corporation
Yanez-Tellez, G., Romero-Romero, H., Rivera-García, L., Prieto-Corona, B., Bernal-Hernández, J., Marosi-Holczberger, E., Guerrero-Juárez, V.  and et al. (2012). Cognitive and executive functions in ADHD. Actas Esp Psiquiatr, 40(6):293-8.
Yasumura, A., Omori, M., Fukuda, A., Takahashi, J., Inagaki, M. (2019). Age-related differences in frontal lobe function in children with ADHD. Journal of Brain and Development, 14 (7), 577-586.