اثربخشی برنامه شناخت اجتماعی مبتنی بر تئوری ذهن بر کفایت اجتماعی، پردازش شناختی و رفتارهای کلیشه ای در کودکان طیف اوتیسم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد علوم شناختی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

2 دانشیار، گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی برنامه شناخت اجتماعی مبتنی بر تئوری ذهن بر کفایت اجتماعی، پردازش شناختی و رفتارهای کلیشه‌ای در کودکان طیف اوتیسم بود. طرح پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش‌آزمون، پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری این پژوهش کلیه پسران 8-14 سال دارای اختلال طیف اوتیسم بودند که در سال 1401 عضو مؤسسه اوتیسم خیریه تبریز بودند. نمونه مورد مطالعه شامل 22 نفر بود که به روش نمونه-گیری هدفمند انتخاب شده و در دو گروه آزمایش و گواه (هر کدام 11 نفر) جایگزین شدند و به مدت 10 جلسه تحت آموزش قرار گرفتند. برای جمع‌آوری داده‌ها از نیمرخ مهارت اجتماعی اوتیسم (بلینی و هوپف، 2007)، ارزیابی سیستم شناختی ناگلیری و داس (1997) و خرده مقیاس رفتارهای‌کلیشه‌ای مقیاس (گارز-2، 2000) استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با روش آماری تحلیل کوواریانس چند متغیره و نرم افزار SPSS.21 انجام گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که برنامه شناخت اجتماعی مبتنی بر تئوری ذهن بر کفایت اجتماعی، پردازش شناختی و رفتارهای کلیشه‌ای در کودکان طیف اوتیسم تأثیر دارد (05/0>P). در واقع برنامه شناخت اجتماعی مبتنی بر تئوری ذهن باعث افزایش کفایت اجتماعی و پردازش شناختی و کاهش رفتارهای کلیشه‌ای در کودکان طیف اوتیسم می‌شود. نتایج این مطالعه از قابلیت کاربرد و کارایی برنامه شناخت اجتماع مبتنی بر تئوری ذهن برای افزایش پردازش شناختی و اصلاح کفایت اجتماعی و کاهش رفتارهای کلیشه‌ای در کودکان دچار اختلال طیف اوتیسم حمایت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Social Cognition Program Based on Theory of Mind on Social Competence, Cognitive Processing and Stereotyped Behaviors in Children with Autism Spectrum

نویسندگان [English]

  • Raheb Jafari 1
  • Rahim Yusefi 2
1 M.A in Cognitive Sciences, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran.
2 Associate Professor, Department of Psychology, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

The aim of the present study was to determine the effectiveness of the social cognition program based on the theory of mind on social competence, cognitive processing and stereotyped behaviors in children with autism spectrum. The design of the research was a semi-experimental pre-test, post-test with a control group. The statistical population of this research was all boys aged 8-14 with autism spectrum disorder who were members of Tabriz Khairieh Autism Institute in 2022. The study sample consisted of 22 people who were selected by purposeful sampling method and were replaced in two experimental and control groups (11 people each) and were trained for 10 sessions. Autism social skills profile (Bellini and Hopf, 2007), cognitive system evaluation by Nagleri and Das (1997) and stereotypic behaviors subscale (Garz-2, 2000) were used to collect data. Data analysis was done with the statistical method of multivariate covariance analysis and SPSS.21 software. The results of the research showed that the social cognition program based on the theory of mind has an effect on social competence, cognitive processing and stereotyped behaviors in children with autism spectrum (P<0.05). In fact, the social cognition program based on the theory of mind increases social competence and cognitive processing and reduces stereotyped behaviors in children with autism spectrum. The results of this study support the applicability and effectiveness of the social cognition program based on the theory of mind to increase cognitive processing and improve social competence and reduce stereotyped behaviors in children with autism spectrum disorder.

کلیدواژه‌ها [English]

  • stereotyped behaviors
  • social competence
  • cognitive processing
  • theory of mind
  • social cognition

مراجع

اباذری، کبری؛ مهدوی، محمدرضا. (1397). ویژگی های شناختی کودکان اوتیسم با عملکرد بالا و کودکان با رشد عادی. مجله پرستاری کودکان، ۵ (۱)، 21-29.
ادیب­ صابر، فهیمه؛ حسین­خانزاده، عباسعلی؛ انصاری کلاچاهی، سلیمان؛ شجاعی، معصومه؛ دانشفر، افخم. (1399). اثربخشی تمرین تکنیک­های کاراته بر تعادل و رفتارهای کلیشه­ای کودکان با اختلال طیف اوتیسم. فصلنامه روانشناسی افراد استثنایی، 10(39)، 55-78.
رضایی، سعید. (1396). کفایت اجتماعی کودکان با اختلال یادگیری. تهران: انتشارات آوای نور.
فرامرزی، هدی؛ قانعی، مرضیه. (1398). اثربخشی بازی درمانی مبتنی بر رویکرد شناختی - رفتاری بر رفتارهای چالشی کودکان اتیسم با عملکرد بالا. فصلنامه روانشناسی افراد اسثثنایی، 9(36)، 169-185.
کاکوجویباری، علی اصغر؛ شقاقی، فرهاد؛ برادران، مجید. (1391). تحول شناخت اجتماعی بر اساس نظریه ذهن در کودکان. دوفصلنامه شناخت اجتماعی، 1(2)، 32-39.
کرم پور، مینو؛ هاشمی­رزینی، هادی؛ غلامعلی لواسانی، مسعود؛ وکیلی، سمیرا. (1400). اثربخشی برنامه مداخله ای مبتنی بر آموزش ارتباط کارکردی بر رفتارهای کلیشه‌ای، رفتارهای کشاکش برانگیز، و رفتارهای آسیب به خود کودکان با اختلال طیف اوتیسم. فصلنامه سلامت روان کودک، ۸ (۳)، ۵۷-۴۴.
نجاتی، وحید؛ ایزدی نجف­آبادی، سارا. (1391). شواهد عصب شناختی نقصان برتری طرفی مغز در کودکان مبتلاء به اوتیسم با عملکرد بالا. پژوهش در علوم توانبخشی، 8(6)، 1063-1076.
یاقوتی، اسما؛ عارفی، مختار. (1401). بررسی اثربخشی ذهن‌آگاهی بر پردازش شناختی، تنظیم هیجان و بهزیستی روان‌شناختی معلمان. پیشرفت های نوین در علوم رفتاری، ۷ (۵۵)، 29-41.
Baio, J., Wiggins, L., Christensen, D. L., Maenner, M. J., Daniels, J., Warren, Z., White, T. (2018). Prevalence of autism spectrum disorder among children aged 8 years—autism and developmental disabilities monitoring network, 11 sites, United States. MMWR Surveillance Summaries, 67(6), 1.
Baron-Cohen, S. (2017). Theory of mind and autism: A fifteen-year review. In: Baron-Cohen S, Tager-Flusberg H., Cohen DJ, editors. Understanding other minds. New York: Oxford University Press.
Bellini, S., Hopf, A. (2007). The development of the autism social skills profile: A preliminary anaylsis of psychometric properties. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 22(2), 80 -87.
Cebula, K.R. & Wishart, J.G. (2008) Social cognition in children with Down syndrome. International Review of Research in Mental Retardation, 35, 43-86.
Crozier, S. & Tincani, M. J. (2005). Using a modified social story to decrease disruptive behavior of a child with autism. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 20(3), 150-157.
Deckers, A., Roelofs, J., Muris, P. & Rinck, M. (2014). Desire for social interaction in children with autism spectrum disorders. Research in Autism Spectrum Disorders, 8(4), 449-453.
Fisher, N., Happe, F. (2005). A training study of Theory of Mind and executive function in children with autistic spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 35(6), 757–71.
Flavell, J. H. (1999). Cognitive development: childrens knowledge about the mind. Annual Review of Psychology, 50, 21- 45.
Geary, M. (2014). Social Cognition with Autism Spectrum Disorders and Peer Relationships. Doctoral Dissertation in School of Education and Counseling Psychology Dominican University of California
Gilliam, J. E. (2006). Gilliam Autism Rating Scale: Examiner, s Manual, Austin, TX: Pro-ED.
Kurtz, L. (2017). Understanding skills in children with Dyspraxia, ADHD, Autism, and Other Learning.
Liu, T., Fedak, A.T., Hamilton, M. (2016). Effects of physical activity on the stereotypic behaviors of children with autism spectrum disorders. Int Journal School Health, 3(1), e28674.
Matsushima, K., Kato, T. (2013). Social Interaction and Atypical. Sensory Processing in Children-with Autism Spectrum Disorders Hong Kong. Journal of Occupational Therapy 23(2), 89-96.
McConnell, S. (2012). Interventions to facilitate social interaction for young children with autism: Review of available research and recommendations for educational intervention and future research. Journal of Autism & Developmental Disorders, 32, 351-72
Naglieri, J. A., Das, J. P. (1997). Cognitive assessment system. Itasca: Riverside Publishing Company.
Narzisi, A., Posada, M., Barbieri, F., Chericoni, N., Ciuffolini, D., Pinzino, M., & Muratori, F. (2020). Prevalence of autism spectrum disorder in a large Italian catchment area: a school-based population study within the ASDEU project. Epidemiology and psychiatric sciences, 29, e5, 1-10.
Planche, P., Lemonnier, E. (2012). Children with high-functioning autism and Asperger's syndrome: Can we differentiate their cognitive profiles? Res Autism Spectr Disord, 6(2), 939-48.
Razza, R.A. & Blair, C. (2009). Association among false-belief understanding, executive function, and social competence: A longitudinal analysis. Journal of Applied Developmental Psychology, 30 (3), 332-343
Ronning, M. (2004). Core Profile Types for the Cognitive Assessment System and Woodcock-Johnson Tests of achievement revised: their development and application in describing low performing students. The Ohio State University.
Semrud-Clikeman, M. (2007). Children Social Competence. US: Springer Science_Business Media, LLC.
Shaffer, D.R. (2015). Social and personality development. Wadsworth, Belmont, USA.
Symons, D.K., Peterson, C.C., Slaughter, V., Roche, J., Doyle, E. (2005). Theory of mind and mental state discourse during book reading and story-telling tasks. British Journal of Developmental Psychology, 23(1), 81- 102.
Thye, M. D., Bednarz, H. M., Herringshaw, A. J., Sartin, E. B. & Kana, R. K. (2018). The impact of atypical sensory processing on social impairments in autism spectrum disorder". Erratum Developmental cognitive neuroscience, 1(29), 67-151.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 بهمن 1401
  • تاریخ بازنگری: 21 اسفند 1401
  • تاریخ پذیرش: 15 فروردین 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار