اثربخشی درمان ذهن‌آگاهی کودک‌محور بر کیفیت دلبستگی کودکان طلاق دارای دشواری در خودنظم‌دهی هیجانی

گوهری, شیوا; حسینی المدنی, سیدعلی; افکاری, فرشته

doi:10.22034/jmpr.2023.16505

اثربخشی درمان ذهن‌آگاهی کودک‌محور بر کیفیت دلبستگی کودکان طلاق دارای دشواری در خودنظم‌دهی هیجانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکترای مشاوره، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

² استادیار، گروه روان‌شناسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

³ استادیار، گروه علوم تربیتی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22034/jmpr.2023.16505

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان ذهن‌آگاهی کودک‌محور بر کیفیت دلبستگی و تعامل والد- فرزندی کودکان طلاق با دشواری در خودنظم‌دهی هیجانی انجام گرفت. روش پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه گواه و دوره پیگیری دوماهه بود. جامعه آماری پژوهش شامل کودکان دختر طلاق با دشواری در خودنظم‌دهی هیجانی (9 تا 12 سال) بود که در دوره ابتدایی در سال تحصیلی 1401-1400 در شهر تهران مشغول به تحصیل بودند. در این پژوهش تعداد 26 کودک دختر طلاق با دشواری در خودنظم‌دهی هیجانی با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و با گمارش تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه جایدهی شدند (هر گروه 13 کودک). گروه آزمایش مداخله درمان ذهن‌آگاهی کودک‌محور را طی دو نیم ماه در 10 جلسه 65 دقیقه‌ای دریافت نمودند. پرسشنامه‌های مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه نظم‌جویی هیجانی کودکان (گارنفسکی و همکاران ، 2007)؛ پرسشنامه دلبستگی کودکان (کاپنبرگ و هالپرن، 2006) و پرسشنامه تعامل والد- فرزندی بود. داده‌ها به شیوه تحلیل واریانس آمیخته با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS23 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که درمان ذهن‌آگاهی کودک‌محور بر کیفیت دلبستگی و تعامل والد- فرزندی کودکان طلاق با دشواری در خودنظم‌دهی هیجانی تأثیر معنادار دارد. بر اساس یافته‌های پژوهش می‌توان چنین نتیجه گرفت که درمان ذهن‌آگاهی با بهره‌گیری از فنونی همانند افکار، هیجانات و رفتار آگاهانه و بودن در زمان حال می‌تواند به عنوان یک درمان کارآمد جهت بهبود کیفیت دلبستگی و تعامل والد- فرزندی ‌کودکان طلاق با دشواری در خودنظم‌دهی هیجانی مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.27173852.1402.18.70.5.0

عنوان مقاله [English]

Efficacy of Child-Centered Mindfulness Therapy on the Attachment Quality in the Divorce-Engaged Children with Difficulty in the Emotional Self-Regulation

نویسندگان [English]

Shiva Gohari ¹
Seyyed Ali Hoseini Almadani ²
Fereshteh Afkari ³

¹ Ph.D. Student in Counseling, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

² Assistant Professor, Department of Psychology, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

³ Assistant Professor, Department of Educational Sciences, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The present study was conducted to investigate the efficacy of Child-centered mindfulness therapy on the attachment quality and parent-child interaction in the divorce-engaged children with difficulty in emotional self-regulation. The research method was quasi-experimental with pretest, posttest and two-month follow-up period design. The statistical population of the present study included female divorce-engaged children engaged with difficulty in emotional self-regulation (9 to 12 years old) who studied in primary school in academic year 2021-22 in Tehran. 26 female divorce-engaged children with difficulty in emotional self-regulation were selected through purposive sampling method and randomly accommodated into experimental and control groups (each group of 13 children). The experimental group received ten sixty-five-minute sessions of Child-centered mindfulness therapy intervention during two months. The applied questionnaires in this study included Children's Emotional Regulation Questionnaire (Garnefski et.al, 2007) and Attachment Quality Questionnaire (Kappenberg, Halpern, 2007) and parent-child interaction Questionnaire (Fine, Moreland, Schwebel, 1983). The data were analyzed via SPSS23 software through mixed ANOVA method. The results showed that Child-centered mindfulness therapy has significant effect on the attachment quality and parent-child interaction of the divorce-engaged children with difficulty in emotional self-regulation (p<0.001). According to the findings of the study it can be concluded that Unified trans-diagnostic treatment can be used as an efficient method to increase attachment quality and parent-child interaction of the divorce-engaged children with difficulty in emotional self-regulation through techniques such as mindful emotions and thoughts and being in the present time.

کلیدواژه‌ها [English]

difficulty in emotional self-regulation
child-centered mindfulness therapy
divorce-engaged children
attachment quality

مراجع

اعلمی، مجید.، ایمانی، سعید.، نوروزی، علیرضا.، بشلیده، کیومرث. (1399). طراحی مدلی از اثر واسطه ای کیفیت دلبستگی در رابطه میان باورهای دانش آموزان نوجوان دختر درباره طلاق والدین و راهبردهای مقابله با استرس. مطالعات روانشناسی تربیتی، 17(40)، 98-119.

باقری سعید، ندا.، میرهاشمی، مالک. (1394). مقایسه تنظیم هیجانی، شادکامی و تاب‌آوری فرزندان عادی با فرزندان طلاق، سومین کنفرانس ملی روانشناسی و علوم رفتاری، تهران.

بوردیک، دبرا. (1396). مهارت‌های ذهن‌آگاهی برای کودکان و نوجوانان، مترجمان: غلامرضا منشئی، مسلم اصلی‌آزاد، لاله حسیسنی و پریناز طیبی. اصفهان: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 2014).

پورمحمدی، سمیه.، باقری، فریبرز.، فرخی، نورعلی. (1399). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی بر هیجان منفی/بی‌ثباتی‌ هیجانی و تنظیم هیجان انطباقی دانش‌آموزان پنجم دبستان. مجله مطالعات ناتوانی، ۱۰(1)، 62-70.

همتیان، زهرا.، سعیدمنش، محسن.، و عزیزی، مهدیه. (1399). اثربخشی برنامه تلفیقی اصلاح سوگیری توجه و ذهن آگاهی بر کارکردهای اجرایی (توجه، بازداری و کنترل هیجانی) کودکان دارای اختلال اضطراب فراگیر. فصلنامه روانشناسی شناختی، 8(2)، 33-45.

سلیمانی، حمیده.، بشاش، لعیا.، و لطیفیان، مرتضی. (1393)، خصوصیات روانسنجی پرسشنامه روابط میانی دلبستگی برای دوره سنی میانی کودکی، روش‌ها و مدل‌های روانشناختی، 4(16)، 63-41.

شریعتی، سمیرا.، و کریمی، بهروز. (1399). اثربخشی آموزش تکنیک‌های ذهن‌آگاهی بر شادکامی، بهزیستی ذهنی و نشخوار فکری دختران، خانواده درمانی کاربردی، 1(1)، 125-147.

صدری، مریم.، زارع بهرام‌آبادی، مهدی.، و غیاثی، مهناز. (1395). اثربخشی درمان مبتنی بر دلبستگی بر کیفیت دلبستگی و مهارت اجتماعی کودکان دارای اختلال نافرمانی مقابله ای. فصلنامه سلامت روانی کودک، 3(2)، 22-11.

علی قنواتی، سارا.، شریفی، طیبه.، غضنفری، احمد.، عابدی، محمدرضا.، نقوی، اعظم. (1398). اثربخشی بسته آموزشی تعامل والد- فرزند بر کیفیت دلبستگی کودکان دارای تعامل مادر-کودک ناکارآمد. نشریه توانمندسازی کودکان استثنایی، 10(2)، 237-249.

قره‌داغی، علی.، و مبینی‌کشه، فریبا. (1399). مقایسه خودپنداره، نقش جنسیتی و بلوغ عاطفی در فرزندان با و بدون تجربه طلاق والدین، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 11(42)، 231-260.

کشاورز ولیان، نرگس.، و زارعی گونیانی، اکرم. (1399). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی کودک‌محور بر نارسایی هیجانی و خودتنظیمی هیجانی کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری. نشریه توانمندسازی کودکان استثنایی، 11(4)، 63-77.

کیانی، ژاله.، مرادی، علیرضا.، کدیور، پروین.، حسن آبادی، حمیدرضا.، کرامتی، هادی.، و عفت پناه، محمد. (1400). ﻃﺮاﺣﯽ، ﺗﺪوین و روایاﺑﯽ برنامه‌ی آموزشی - توانمندسازی شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی برای بهبود کارکردهای اجرایی درکودکان دارای اختلال نقص توجه / بیش فعالی. فصلنامه روانشناسی شناختی، 9(1)، 1-20.

مشهدی، علی.، حسنی، جعفر.، و میردورقی، فاطمه. (1391). بررسی ساختار عاملی، اعتبار و روایی نسخه فارسی پرسشنامه نظم‌جویی شناختی هیجان- فرم کودکان. مجله اصول بهداشت روانی، 14(3)، 246-259.

نهنگ، علی اکبر.، موسوی نجفی، فهیمه.، و محمدی، رویا. (1399). تاثیر آموزش ذهن‌آگاهی بر خودنظم‌بخشی هیجانی و تاب‌آوری روان‌شناختی کودکان بدسرپرست، فصلنامه سلامت روان کودک، 7(1)، 33-45.

Amone-P’Olak, k., Garnefski, N., Kraaij, V. (2007). Adolescents caught between fires: Cognitive emotion regulation in response to war experiences in Northern Uganda. Journal of Adolescent, 30, 655-669.

Arabatzoudis, T., Rehm, I. C., Nedeljkovic, M., & Moulding, R. (2017). Emotion regulation in individuals with and without trichotillomania. Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders, 12, 87-94.

Barnhart, W.R., Braden, A.L., Price, E. (2021). Emotion regulation difficulties interact with negative, not positive, emotional eating to strengthen relationships with disordered eating: An exploratory study. Appetite, 158, 105-110.

Bastaits, K., Pasteels, I., Mortelmans, D.(2019). How do post-divorce paternal and maternal family trajectories relate to adolescents' subjective well-being? Journal of Adolescence, 64, 98-108.

Blalock, D. V., Kashdan, T. B., & Farmer, A. S. (2016). Trait and daily emotion regulation in social anxiety disorder. Cognitive Therapy and Research, 40, 416-425.

Deng, X., Zhang, J.M., Hu, L., Zeng, H. (2019). Neurophysiological evidences of the transient effects of mindfulness induction on emotional processing in children: An ERP study. International Journal of Psychophysiology, 143, 36-43.

Garnefski, N., Rieffe, C., Jellesma, F., Terwogt, M.M., Kraaij, V. (2007). Cognitive emotion regulation strategies and emotional problems in 9-11-year-old children: The development of an instrument. Eur Child Adolesc Psychiatry, 16, 1-9.

Gerra, M.L., Gerra, M.S., Tadonio, L., Pellegrini, P., Marchesi, C., Mattfeld, E., Gerra, G., Ossola, P. (2021). Early parent-child interactions and substance use disorder: An attachment perspective on a biopsychosocial entanglement. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 131, 560-580.

Hofmann, S.G., Angelina, F., Gomez, B.A. (2017). Mindfulness-Based Interventions for Anxiety and Depression, Psychiatric Clinics of North America, 40(4), 739-749.

Ju, S., Lee, Y. (2018). Developmental trajectories and longitudinal mediation effects of self-esteem, peer attachment, child maltreatment and depression on early adolescents. Child Abuse & Neglect, 76, 353-363.

Kappenberg, E.S., Halpern, D.F. (2006). Kinship Center Attachment Questionnaire: Development of a Caregiver-Completed Attachment Measure for Latency-Aged for Children. Educational and Psychological Measurement, 66(5), 852-873.

Kennedy, S.M., Tonarely, N.A., Sherman, J.A., Ehrenreich-May, J. (2018). Predictors of treatment outcome for the unified protocol for transdiagnostic treatment of emotional disorders in children (UP-C). Journal of Anxiety Disorders, 57, 66-75.

Kroska, E.B.,, Miller, M.L., Roche, A.I., Kroska, S.K., O’Hara, M.W.(2018). Effects of traumatic experiences on obsessive-compulsive and internalizing symptoms: The role of avoidance and mindfulness. Journal of Affective Disorders, 225, 326-336.

Lack, S., Brown, R., Kinser, P.A. (2020). An Integrative Review of Yoga and Mindfulness-Based Approaches for Children and Adolescents with Asthma. Journal of Pediatric Nursing, 52, 76-81.

Lovas, D.A., Schuman-Olivier, Z. (2018). Mindfulness-based cognitive therapy for bipolar disorder: A systematic review. Journal of Affective Disorders, 240, 247-261.

Marusak, H.A., Elrahal, F., Peters, C.A., Kundu, P., Lombardo, M.V., Calhoun, V.D., Goldberg, E.K., Cohen, C., Taub, J.W., Rabinak, C.A.(2018). Mindfulness and dynamic functional neural connectivity in children and adolescents. Behavioural Brain Research, 336, 211-218.

Mele, C., Hulett, J., Goldschmidt, K. (2022). User-friendly mindfulness-based interventions (MBI) for children and adolescents with childhood cancer. Journal of Pediatric Nursing, 63, 168-170.

Perry-Parrish, C., Copeland-Linder, N., Webb, L., Sibinga, E.M. (2016). Mindfulness-Based Approaches for Children and Youth. Current Problems in Pediatric and Adolescent Health Care, 46(6), 172-178.

Rufino, K.A., Ward-Ciesielski, E.F., Webb, C.A., Nadorff, M.R. (2020). Emotion regulation difficulties are associated with nightmares and suicide attempts in an adult psychiatric inpatient sample, Psychiatry Research, 293, 113-117.

Sorek, Y.(2019). Children of divorce evaluate their quality of life: The moderating effect of psychological processes. Children and Youth Services Review, 107, 104-109.

Stapp, E.K. & Wilcox, H.C. (2020). Parental bipolar disorder, family environment, and offspring psychiatric disorders. A systematic review, 268, 69-81.

Stokkebekk, J. (2019). “Keeping balance”, “Keeping distance” and Keeping on with life”: Child positions in divorced families with prolonged conflicts. Children and Youth Services Review, 102, 108-119.

Strauss, C., Lea, L., Hayward, M., Forrester, E., Leeuwerik, T., Jones, A., Rosten, C.(2018). Mindfulness-based exposure and response prevention for obsessive compulsive disorder: Findings from a pilot randomized controlled trial. Journal of Anxiety Disorders, 57, 39-47.

Yu, M., Zhou, H., Xu, H., Zhou, H. (2021). Chinese adolescents’ mindfulness and internalizing symptoms: The mediating role of rumination and acceptance. Journal of Affective Disorders, 280, 97-104.

Zhang, J., Hua, Y., Xiu, L., Oei, T., Hu, P. (2020). Resting state frontal alpha asymmetry predicts emotion regulation difficulties in impulse control. Personality and Individual Differences, 159, 109-114.

Zhao, F., Liu, M., Li, S. (2020). Paternal coparenting behavior and adolescent prosocial behaviors: Roles of parent-child attachment, peer attachment, and gender. Children and Youth Services Review, 119, 1056-1061.