اثربخشی درمان ذهن‌آگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر فرسودگی والدگری و شفقت به خود در مادران دارای کودک مبتلا به اختلال کاستی توجه/ بیش‌فعالی

امام جمعه زاده, وجیهه سادات; منشئی, غلامرضا

doi:10.22034/jmpr.2023.15348

اثربخشی درمان ذهن‌آگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر فرسودگی والدگری و شفقت به خود در مادران دارای کودک مبتلا به اختلال کاستی توجه/ بیش‌فعالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ کارشناسی ارشد روانشناسی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

² دانشیار، گروه روان شناسی بالینی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

10.22034/jmpr.2023.15348

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر فرسودگی والدگری و شفقت به خود در مادران دارای کودک مبتلا به اختلال نقص‌توجه/ بیش‌فعالی انجام گرفت. پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه گواه و دوره پیگیری دو ماهه بود. جامعه آماری شامل مادران دارای کودکان مبتلا به اختلال نقص‌توجه/ بیش‌فعالی مراجعه کننده به کلینیک‌های مشاوره و روان‌پزشکی سطح شهر اصفهان در سال1400 بود. در این پژوهش تعداد 30 مادر دارای کودکان مبتلا به اختلال نقص‌توجه/ بیش‌فعالی با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و با گمارش تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه گمارده شدند (هر گروه 15 مادر). گروه آزمایش درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی را طی دو ماه در 8 جلسه 75 دقیقه‌ای دریافت نمودند. پرسشنامه‌ مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه فرسودگی والدگری (رزکام، بریاندا و میکولاژاک، 2018) و پرسشنامه شفقت به خود (نف، 2003) بود. نتایج نشان داد که درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر فرسودگی والدگری و شفقت به خود در مادران دارای کودک مبتلا به اختلال نقص‌توجه/ بیش‌فعالی تأثیر معنادار داشته (p<0/001) و توانسته منجر به کاهش فرسودگی والدگری و افزایش شفقت به خود این مادران شود. بر اساس یافته‌های پژوهش می‌توان چنین نتیجه گرفت که درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی با بهره‌گیری از فنونی همانند آموزش خودآگاهی، نحوه کنترل خشم، مدیریت استرس، حل مسئله و تصمیم‌گیری بهنجار می‌تواند به عنوان یک روش کارآمد جهت کاهش فرسودگی والدگری و افزایش شفقت به خود در مادران دارای کودک مبتلا به اختلال نقص‌توجه/ بیش‌فعالی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.27173852.1401.17.68.25.9

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Mindfulness Based Therapy on the Parenting Burnout and Self-Compassion in the Mothers of Children with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder

نویسندگان [English]

Vajihesadat Emamjomezadeh ¹
Gholamreza Manshaei ²

¹ MSc, Department of Psychology, Isfahan Branch (Khorasgan), Islamic Azad University, Isfahan, Iran.

² Associate Professor, Department of Clinical Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Isfahan Branch (Khorasgan), Islamic Azad University, Isfahan, Iran.

چکیده [English]

The present study was conducted to investigate the effectiveness of mindfulness based therapy on the parenting burnout and self-compassion in the Mothers of children with attention deficit/hyperactivity disorder. The present study was quasi-experimental with pretest, posttest, control group and two-month follow-up stage design. The statistical population included secondary high school students with addiction tendency in the academic year 2019-20. 30 Mother of Children with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder were selected through purposive sampling method and they were randomly accommodated into experimental and control groups (each group of 13 mother). The experimental group received ten seventy-five-minute sessions of Mindfulness based therapy during two months. The applied questionnaires in this study included the parenting burnout (Roskam, Brianda, Mikolajczak, 2018) and self-compassion questionnaire (Neff, 2003). The data were analyzed through repeated measurement ANOVA and Bonferroni follow-up test. The results showed that the Mindfulness based therapy had significant effect on the Parenting burnout and self-compassion of the Mothers of children with attention deficit/hyperactivity disorder (p<0.001) and succeeded in decrease parenting burnout and increasing self-compassion in these mothers. According to the findings of the present study it can be concluded that the Mindfulness based therapy can be used as an efficient method to decrease parenting burnout and increasing self-compassion in the Mothers of children with attention deficit/hyperactivity disorder through employing techniques such as teaching self-awareness, the manner of anger control, stress management, problem solving, and normal decision making.

کلیدواژه‌ها [English]

Mindfulness-Based Therapy
Parenting Burnout
Self-Compassion
Attention Deficit/Hyperactivity Disorder

مراجع

اصلی‌آزاد، مسلم.، منشئی، غلامرضا.، قمرانی، امیر. (1398). تاثیر درمان ذهن آگاهی بر تحمل ابهام و درآمیختگی فکر و عمل مبتلایان به اختلال وسواس بی اختیاری. سلامت روان کودک، 6(1)، 83-94.

اقدسی، نسیم.، سلیمانیان، علی اکبر.، اسدی گندمانی، رقیه. (1398). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی بر طرحواره‌های هیجانی ناسازگار مادران کودکان با فلج مغزی. توانبخشی، 20(1)، 86-96.

آقابابایی، سارا.، و تقوی، مریم. (1398). اثربخشی آموزش شناخت درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر بهزیستی روان‌شناختی مادران کودکان اوتیسم و علائم کودکان. روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 6(6)، 88-100.

جعفرپور، حسن.، اکبری، بهمن.، شاکری‌نیا، ایرج.، اسدی مجره، سامره. (1399). مقایسه اثربخشی آموزش تنظیم هیجان و ذهن‌آگاهی بر بهبود نشخوار فکری مادران دارای کودکان کم توان ذهنی خفیف. سلامت روان کودک، 7(4)، 75-93.

حمزه پور، رومینا.، حمیدیا، آنژلا.، خیرخواه، فروزان.، جوادیان، سکینه.، آزاد افروز، ساناز.، سلیمانی نژاد، مریم. (1399). شیوع اختلالات خلقی در مادران کودکان مبتلا به اختلالبیش فعالی و نقص توجه. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 30(184)، 142-147.

خانجانی، زینب.، هاشمی، تورج.، پاکروان، هانیه. (1400). پیش‌بینی فرسودگی والدین در دوران قرنطینه کرونایی براساس کمال گرایی و عواطف مثبت و منفی والدین کودکان دبستانی. رویش روان شناسی، ۱۰(۸)، ۲۱۸-۲۰۹.

خسروی، صدرالله.، صادقی، مجید.، یابنده، محمدرضا. (1392). کفایت روانسنجی مقیاس شفقت خود(SCS)، روش‌ها و مدل‌های روانشناختی، 4(13)، 47-59.

خیر، غزاله.، منشئی، غلامرضا. (1400). اثربخشی درمان ذهن آگاهی کودک محور بر خودکارآمدی درد و اضطراب درد کودکان مبتلا به رماتیسم. روانشناسی سلامت، 7(2)، 32-15.

رنجبران، رضا.، علی اکبری دهکردی، مهناز.، صفاری‌نیا، مجید.، و علی‌پور، احمد. (1399). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی بر سرزندگی، بهزیستی روان‌شناختی و فشارخون زنان مبتلا به بیماری های قلبی عروقی. سلامت جامعه، 14(2)، 66-77.

شکری، افسانه.، کاظمی، رضا.، نریمانی، محمد.، تکلوی، سمیه. (1399). مقایسه اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و آموزش تنظیم شناختی هیجان بر تنیدگی والدینی مادران کودکان پرخاشگر. سلامت روان کودک، 7(1)، 205-219.

طالبی، مریم. (1400). اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر میزان اضطراب و شادی و ذهن‌آگاهی در پرستاران. مجله مراقبت پرستاری و مامایی ابن سینا، 29(2)، 126-136.

طباطبایی، سیدمحمود.، چلبیانلو، غلامرضا. (1399). اثربخشی آموزش تاب آوری بر میزان عاطفه مثبت و منفی و کاهش آشفتگی های روان شناختی مادران دارای کودک مبتلا به اختلال بیش فعالی نقص توجه. مجله دانشگاه علوم پزشکی اراک، 23(4)، 441-449.

فرهادی، طاهره.، اصلی آزاد، مسلم.، شکرخدایی، نیلوفرسادات. (1397). اثربخشی درمان ذهن آگاهی بر کارکردهای اجرایی و همجوشی شناختی نوجوانان مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی. توانمندسازی کودکان استثنایی، 9(4)، 81-92.

قرشی، پرویز.، تاجری، بیوک.، احدی، مروارید.، و ملیح الزاکرینی، سعید. (1399). مقایسه اثربخشی ذهن‌آگاهی و هیپنوتراپی بر استرس ادارک شده بیماران دیابتیک نوع II. مجله علوم روانشناختی، 19(91)، 875-882.

قهرمان‌لو، حشمت الله.، خرمی، محمد.، سیدی شخم زار، سیده زهرا.، اشرفی فرد، سمیه. (1400). اثر بخشی آموزش شناخت درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر سبک‌های دلبستگی و راهبردهای مقابله ای مادران دارای کودکان معلول ذهنی-حرکتی. روان شناسی بالینی، 13(3)، 69-78.

مظاهری، مینا.، آقایی، اصغر.، عابدی، احمد.، و ادیبی، پیمان. (1399). اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر استرس ادراک شده در کولیت زخمی. مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان، 29(1)، 85-94.

مقتدری، مینا.، صفاری‌نیا، مجید.، زارع، حسین.، علی‌پور، احمد.، و چیت‌ساز، احمد. (1398). اثربخشی درمان ذهن‌آگاهی بر کیفیت زندگی و بهزیستی روان‌شناختی بیماران پارکینسون. مجله علوم روانشناختی، 18(83)، 2213-2221.

Babinski, D.E., Waschbusch, D.A. (2022). Disruptive Behavior Disorders in Children and Adolescents. Comprehensive Clinical Psychology (Second Edition), 5, 412-423.

Barnhofer, T. (2019). Mindfulness training in the treatment of persistent depression: can it help to reverse maladaptive plasticity? Current Opinion in Psychology, 28, 262-267.

Boyle-Finnegan, U., Graham, C.D., Doherty, N., Adair, P. (2022). Exploring the contribution of psychological flexibility processes and self-compassion to depression, anxiety and adjustment in parents of preterm infants. Journal of Contextual Behavioral Science, 24, 149-159.

Gillberg, C. (2017). Deficitin childhood, motor control, and perception: A brief review. Archives of Childhood, 88, 904- 910.

Jang, E. (2022). Mediating role of self-compassion in the association between moral injury and depression among Korean youths, Heliyon, 8(5), 9429-9435.

Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in contect: past, present, and future. clinical psychology: Science and Practice, 10(2), 144-156.

Kocovski, N.L., Rebecca, J.E.F., Meagan, A.B., MacKenzie, B., Rose, A.L. (2019). Self-Help for Social Anxiety: Randomized Controlled Trial Comparing a Mindfulness and Acceptance-Based Approach with a Control Group. Behavior Therapy, 50(4), 696-709.

Lindström, C., Aman, J., Norberg, A.L. (2020). Parental burnout in relation to sociodemographic, psychosocial and personality factors as well as disease duration and glycaemic control in children with Type 1 diabetes mellitus. Acta Podiatry, 100(7), 1011- 1017.

Marusak, H.A., Elrahal, F., Peters, C.A., Kundu, P., Lombardo, M.V., Calhoun, V.D., Goldberg, E.K., Cohen, C., Taub, J.W., Rabinak, C.A. (2018). Mindfulness and dynamic functional neural connectivity in children and adolescents. Behavioural Brain Research, 336, 211-218.

Mash, J., E., Barkley, R., A. (2016). Treatment of Childhood Disorders. New York: 22-30.

Mathur, S., Sharma, M.P., Balachander, S., Kandavel, T., Reddy, J. (2021). A randomized controlled trial of mindfulness-based cognitive therapy vs stress management training for obsessive-compulsive disorder. Journal of Affective Disorders, 282, 58-68.

Mikolajczak, M., Brianda, M.E., Avalosse, H., Roskam, I. (2018). Consequences of parental burnout: Its specific effect on child neglect and violence. Child Abuse Neglect, 80, 134- 145.

Miller, C.J., Brooker, B. (2017). Mindfulness programming for parents and teachers of children with ADHD. Complementary Therapies in Clinical Practice, 28, 108-115.

Miniksar, D.Y., Özdemir, M. (2021). Sleep quality in children and adolescents with attention-deficit and hyperactivity disorder. Archives de Pédiatrie, 28(8), 668-676.

Musella, K., Fonte, M.D., Flannery-Schroeder, E. (2021). The Roles of Mindfulness and Sleep Disturbance on the Relationship Between Avoidant Coping and Mental Health Symptoms During COVID-19. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 60(10), 228-232.

Neff, K. (2012). The science of self-compassion. Compassion and wisdom in psychotherapy, 111, 79-92.

Neff, K. D. (2003). Development and validation of a scale to measure self-compassion. Self and Identity, 2(4), 223–250.

Pierre, M., Cogez, J., Lebain, P., Loisel, N., Lalevée, C., Bonnet, A.L., De La Sayette, V., Viader, F.(2019). Detection of adult attention deficit hyperactivity disorder with cognitive complaint: Experience of a French memory center. Revue Neurologique, 175(6), 358-366.

Pievsky, M.A., McGrath, R.E. (2018). Neurocognitive effects of methylphenidate in adults with attention-deficit/hyperactivity disorder: A meta-analysis. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 90, 447-455.

Platt, S., Weyman, A., Hirsch, S., Hewett, S.(2018). The Social Behaviour Assessment Schedule (SBAS): Rationale, contents, scoring and reliability of a new interview schedule. Social Psychiatry, 15(1), 43-55.

Qu, G., Wang, L., Tang, X., Wu, W., Zhang, J., Sun, Y. (2020). Association between caregivers’ anxiety and depression symptoms and feeding difficulties of preschool children: A cross-sectional study in rural China. Archives de Pédiatrie, 27(1), 12-17.