مقایسه اثربخشی رویکرد نظریه انتخاب و رویکرد پذیرش و تعهد بر ابعاد پردازش هیجانی، تصویر بدنی و نمایه توده چربی بدن (FMI) در زنان دچار اضافه وزن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روانشناسی سلامت، گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 دانشیار روانشناسی سلامت، گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

3 استاد روانشناسی سلامت، گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

اضافه وزن یک مشکل روانی- فیزیولوژیک می­‌باشد که با طیف وسیعی از پیامدهای منفی همراه است و در بروز و تشدید آن علاوه بر عوامل زیستی و خطرساز جسمی، عوامل روانی نیز نقش بسزایی دارند. این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی رویکرد نظریه انتخاب و رویکرد پذیرش و تعهد بر ابعاد پردازش هیجانی، تصویر بدنی و نمایه توده چربی بدن (FMI) در زنان دچار اضافه وزن انجام شد. روش این پژوهش از نوع نیمه‌­آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌­آزمون سه گروهی بود. جامعه آماری را تمامی زنان دچار اضافه ­وزن شهر تهران تشکیل دادند که در نیمه نخست سال 1400 به مراکز خانه سلامت شهر تهران مراجعه کردند (2417=N). از بین آنان چند مرکز به طور تصادفی انتخاب شد و از بین مراکز انتخابی، 36 نفر بر اساس ملاک‌­های ورود انتخاب شدند و به طور تصادفی در سه گروه آزمایش 1، آزمایش 2 و کنترل جایگزین شدند. گروه آزمایشی اول، مداخله مبتنی بر نظریه انتخاب  با رویکرد گلاسر (2010) در 12 جلسه 60 دقیقه‌­ای و گروه آزمایشی دوم، درمان پذیرش و تعهد با رویکرد هیز و همکاران (2013) در 12 جلسه 60 دقیقه­‌ای دریافت کردند. ابزارهای پژوهش، مقیاس پردازش هیجانی باکر و همکاران (2010)، پرسشنامه ترس از تصویر بدنی لیتلتون و همکاران (2005) بود. داده‌­ها با استفاده از نرم‌­افزار SPSS-25 و با روش تحلیل کواریانس چندمتغیره و آزمون تعقیبی LSD مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان دادند در ابعاد سرکوبی، تجربه هیجانی ناخوشایند، نشانه­‌های هیجانی پردازش، اجتناب ،کنترل هیجانی، نارضایتی و خجالت از ظاهر خود و نمایه توده چربی بدن بین گروه­‌های آزمایش و گروه کنترل تفاوت معنی­‌دار وجود دارد (P<0/05). همچنین آزمون تعقیبی LSD حاکی از آن بود که جهت بهبود ابعاد پردازش هیجانی، مداخله مبتنی بر نظریه انتخاب نسبت به درمان پذیرش و تعهد اثربخشی بیشتری داشته است. بر اساس نتایج پژوهش حاضر استفاده از درمان‌­های نوین موج سوم می­تواند در ارتقای وضعیت روانشناختی زنان دچار اضافه وزن، کارآمد باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparison of the Effectiveness of Choice Theory Approach and Acceptance and Commitment Approach on Emotional Processing, Self-Differentiation, Body Image and Body Fat Mass Index (FMI) in Overweight Women

نویسندگان [English]

  • Mahsa Ghorbani 1
  • Ezatolah Kordmirza Nikozadeh 2
  • Ahmad Alipor 3
1 Ph.D. student in Health Psychology, Department of Psycholgy, Faculty of Education and Psycholgy, Payame Noor University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor of Health Psychology, Department of Psycholgy, Faculty of Education and Psycholgy, Payame Noor University, Tehran, Iran.
3 Professor of Health Psychology, Department of Psycholgy, Faculty of Education and Psycholgy, Payame Noor University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Overweight is a psycho-physiological problem that is associated with a wide range of negative consequences and in addition to biological and physical risk factors, psychological factors also play an important role in its occurrence and exacerbation. The aim of this study was to compare the effectiveness of the choice theory approach and acceptance and commitment approach on emotional processing, self-differentiation, body image and body fat mass index (FMI) in overweight women. The method was quasi-experimental with three-group pretest-posttest design. The statistical population consisted of all overweight women in Tehran who referred to Tehran health centers in the first half of the year 1400 (N = 2417). Among them, several centers were randomly selected and from the selected centers, 36 people were selected based on the inclusion criteria and were randomly assigned to the three groups of Experiment 1, Experiment 2 and Control. The first experimental group received the intervention based on choice theory with Glasser (2010) approach in 12 sessions of 60 minutes, the second experimental group received acceptance and commitment therapy with Hayes et al (2013) approach in 12 60-minute sessions. The research instruments were Baker et al.'s (2010) Emotional Processing Scale, Tetleton et al.'s (2005) Tetris Questionnaire of Body Image. Data were analyzed by multivariate analysis of covariance and LSD post hoc test by SPSS25 software. The results showed that there was a significant difference between the experimental and control groups in the dimensions of repression, unpleasant emotional experience, emotional symptoms of processing, avoidance, emotional control, dissatisfaction and embarrassment of their appearance and body fat mass index. (p<0/05). The LSD post hoc test also showed that in order to improve the dimensions of emotional processing, the intervention based on choice theory was more effective than the treatment of acceptance and commitment. Based on the results of the present study, applying new third wave therapies can be effective in improving the psychological status of overweight women.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Choice Theory
  • Acceptance and Commitment
  • Emotional Processing
  • Body Image
  • Body Fat Mass Index

مراجع

اشرفی، سحر؛ بحرینیان، عبدالمجید؛ علیزاده، کبری و دلاور، علی (1399). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر پرخوری عضبی زنان دارای اضافه وزن. مجله تحقیقات علوم رفتاری، 18(2)، 191-182.
اکبری، محمد و صیادپور، زهره (1397). نقش نارسایی هیجانی و نشخوار فکری در پیش­بینی رضایت از زندگی مبتلایان به چاقی. فصلنامه روانشناسی تحولی، 15(57)، 69-59.
انتظاری، سمیه و علوی زاده، محمدرضا. (1391). رابطه بین ترس از بدریختی بدن و انگاره­پردازی خودکشی در بین زنان و مردان مراجعه­کننده به کلینیک­های پوست، مو و وزن شهر تهران. مجله علمی پزشکی جندی شاپور.
آگاه هریس، مژگان؛ علیپور، احمد؛ جان­بزرگی، مسعود؛ موسوی، الهام و نوحی، شهناز. (1391). مقایسه اثربخشی گروه­درمانگری مبتنی بر اصلاح سبک زندگی و گروه­درمانگری شناختی بر مدیریت وزن و ارتقای کیفیت زندگی زنان دارای اضافه وزن. فصلنامه روانشناسی سلامت، 11(1)، 81-75.
باباخانلو، اشرف؛ حقایق، عباس؛ مرادی­منش، فردین و دهقانی، اکرم. (1399). خوردن هیجانی و خودشفقت­ورزی در افراد فربه: نقش واسطه­ای پردازش هیجانی. فصلنامه روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی، 17(66)، 205-216.
بنی طرفی، مریم و همایی، رضوان. (1399). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر تمایزیافتگی خود، نگرانی از بدریختی بدن و ارزیابی منفی در زنان مراجعه­کننده به مراکز زیبایی. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 7(5)، 144-130.
پارسامنش، فریبا؛ کراسکسان، آدیس؛ حکمی، محمد و احدی، حسن. (1396). اثربخشی مدل تنظیم هیجان گروس بر تحمل آشفتگی هیجانی و پرخوری هیجانی. فصلنامه روش­ها و مدل­های روانشناختی، 8(3)، 52-23.
خدابخش، محمدرضا و کیانی، فریبا. (1395) نقش واسطه­ای مشکلات تنظیم هیجان در رابطه ناگویی خلقی با رفتارهای خوردن آشفته در بین دانشجویان دانشگاه علامه طاطبایی. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم، 10(2)، 51-44.
رضوی، زهرا؛ یدری مقدم، رشید؛ وحیدی­نیا، علی­اصغر؛ محمدی، یونس، کاویانی­فرد، امین؛ جاهداری، احمد؛ حاتمی، الهام و کاویانی، الهام. (1399). تأثیر اصلاح عادات رژیم غذایی و فعالیت فیزیکی در درمان اضافه وزن و چاقی در کودکان مبتلا به اضافه وزن و چاقی. مجله علمی پژوهان، 18(4)، 53-46.
سلوک، سمانه (1399). مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر نظریه انتخاب گلاسر و درمان پذیرش و تعهد بر امید به زندگی و تاب­آوری زنان سرپرست خانوار شهر تهران. مجله پیشرفت­های نوین در علوم رفتاری، 5(46)، 27-12.
طوافی، مارال؛ حاتمی، محمد؛ احدی، حسن و صرافی­زاده، سارا. (1398). مقایسه اثربخشی آموزش گروهی نظم­جویی و درمان شناختی- رفتاری در کاهش وسوسه خوردن در افراد مبتلا به پرخوری هیجانی و دارای اضافه وزن. فصلنامه پرستار و پزشک در رزم، 7(25)، 12-5.
فنایی، سعیده و سجادیان، ایلناز (1395). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اجتناب تجربی افراد دارای اضافه وزن و چاقی. مجله تحقیقات علوم رفتاری، 14(2)، 153-146.
لطفی، صدیقه؛ ابوالقاسمی، عباس و نریمانی، محمد. (1396). مقایسه پردازش هیجانی و ترس از ارزیابی­های مثبت و منفی در زنان دارای فوبی اجتماعی و زنان عادی. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 14(53)، 111-101.
محمدی، نورالله و سجادی­نژاد، مرضیه سادات. (1388). ارزیابی شاخص­های روانسنجی پرسشنامه تصویر بدنی و آزمون مدل ارتباطی شاخص توده بدنی، نارضایتی از تصویر بدنی و عزت نفس در دختران نوجوان. مجله مطالعات روانشناختی، 3(1)، 99-83.
مهری­نژاد، سیدابوالقاسم؛ فرح، اعظم و نوروزی، مهسا. (1395). مقایسه سوگیری توجه و سبک­های پردازش هیجانی در دانشجویان دختر مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر، مبتلا به بدریخت­انگاری و غیرمبتلا. فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، 6(24)، 114-98.
نوریان، لیلی؛ آقایی، اصغر و قربانی، مریم (1394). اثربخشی درمان مبتنی بر خوردن هیجانی در زنان چاق. فصلنامه دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 16(2)، 23-15.
Baker, R., Thomas, S., Thomas, P. W., & Owens, M. (2007). Development of an emotional processing scale. Journal of Psychosomatic Research, 62(2), 167-178.
Baker, R., Thomas, S., Thomas, P. W., Gower, P., Santonastaso, M., & Whittlesea, A. (2010). The Emotional Processing Scale: scale refinement and abridgement (EPS-25). Journal of psychosomatic research, 68(1), 83-88.
Crocker, J., & Garcia, J. A. (2011). Self-esteem and the stigma of obesity Weight bias: Nature, consequences, and remedies, 165-174.
Eisenmann, J. C, Heelan, K. A. & Welk, G. J. (2004). Assessing body composition among 3- to 8-year-old children: anthropometry, BIA, and DXA. Obesity Research; 12(10): 1633-40.
Gelfand, L., Ervin, M. C., & Germ, S. R. (2018). Commentary: Pattern destabilization and emotional processing in cognitive therapy for personality disorders. Frontiers in psychology, 9, 1845.
Glasser, W. (2003). Warning: Psychiatry can be hazardous to your mental health. HarperCollins Publishers.
Glasser, W. (2010). Reality Therapy: A New Approach to Psychiatry. New York: Harper Collins Publication
Glasser, W. (2019). Reality/Choice Theory. Contemporary Case Studies in School Counseling, 79.
Hall, C. J., & Lane, A. M. (2015). Effects of rapid weight loss on mood and performance among amateur boxers. British journal of sports medicine, 35(6), 390-395.
Hayes SC, Levin ME, Plumb-Vilardaga J, Villatte JL, Pistorello J. Acceptance and commitment therapy and contextual behavioral science: Examining the progress of a distinctive model of behavioral and cognitive therapy. Behavior therapy, 2013; 44(2): 180-198.
Joynz; T, (2013), The impact of depression, anxiety, emotional eating and self-esteem on Obesity. Journal of Clinical Nutrition, 92(5):948-958.
Lee, K. J., Park, J. L., & Yeon, S. (2021). The effects of extracorporeal shock wave therapy vs hand massage on serum lipids in overweight and obese women. Annals of Medicine and Surger. DOI: https://doi.org/10.1016/j.amsu.2021.01.005
Matłosz, P. (2021). Prevalence of Overweight, Obesity, Abdominal Obesity, and Obesity-Related Risk Factors in Polish Preschool Children: A Cross-Sectional Study. Journal of Clinical Medicine, 10, 70-90.
Mocan, N. H., & Tekin, E. (2009). Obesity, self-esteem and wages (No. w15101). National Bureau of Economic Research.
Roberts, R. E., & Duong, H. T. (2015). Does major depression affect risk for adolescent obesity? journal of affective disorders, 186, 162–167.
Tomlinson, D. J., Erskine, R. M., Morse, C. I. & Onambélé, G. L. (2019).  Body Fat Percentage, Body Mass Index, Fat Mass Index and the Ageing Bone: Their Singular and Combined Roles Linked to Physical Activity and Diet. Nutrients, 11, 195; doi:10.3390/nu11010195.
Yu, S. (2019). Prevalence of Obesity and Associated Risk Factors and Cardiometabolic Comorbidities in Rural Northeast China. BioMed Research International, 19, doi.org/10.1155/2019/6509083

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 15 شهریور 1400
  • تاریخ بازنگری: 21 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 24 شهریور 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار