اثر‌بخشی توانبخشی شناختی مبتنی بر کنترل حرکتی بر ارتقای کارکردهای اجرایی (انعطاف‌پذیری شناختی، حافظه فعال، زمان‌واکنش، بازداری پاسخ، توجه پایدار) در دانش‌آموزان مبتلا به اختلال نقص توجه/ بیش‌فعالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد روان شناسی، گروه روان شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 استادیار روان شناسی، گروه روان شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

3 دانشجوی دکتری روان شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

هدف مطالعه حاضر، تعیین اثر‌بخشی توانبخشی شناختی مبتنی بر کنترل حرکتی بر ارتقای کارکردهای اجرایی در دانش‌آموزان مبتلا به اختلال نقص توجه/ بیش‌فعالی بود. در قالب پژوهش نیمه آزمایشی و طرح کارآزمایی بالینی با پیش‌آزمون و پس‌آزمون تعداد 15کودک 6 تا 12 ساله مبتلا به اختلال نقص توجه/ بیش‌فعالی در جلسات مداخلات توانبخشی شرکت کردند. برای اندازه­گیریمتغیرها از آزمون عملکرد پیوسته، کارت­های ویسکانسین، چند محرک پیشین، استروپ تغییر‌یافته و زمان‌واکنش ساده استفاده شد. تحلیل داده­ها با استفاده از تحلیل کوواریانس اندازه‌گیری‌های مکرر نشان داد که توانبخشی شناختی مبتنی بر کنترل حرکتی بر ارتقای کارکردهای اجرایی موثر است. این یافته ها تلویحات عملی در مداخلات بالینی دارند که به تفصیل مورد بحث واقع شده اند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectiveness of motor-based cognitive rehabilitation on improvement of executive functions (cognitive flexibility, working memory, reaction time, response inhibition, sustained attention) in students with Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD)

نویسندگان [English]

  • mansour beirami 1
  • turaj hashemi 1
  • zeynab khanjaani 1
  • fatemeh nemati 2
  • hamideh rasoulzadeh 3
1 department od psychology, faculty of psychology, university of tabriz, tabriz, iran
2 Department of Psychology, Faculty of Educational Sciences and Psychology, University of Tabriz, Tabriz, Iran
3 department of psychology, psychology faculty,, university of tabriz, tabriz, iran
چکیده [English]

The purpose of the present study was to determine the effectiveness of motor-based cognitive rehabilitation on improvement of executive functions of children with ADHD. The research method was semi-experimental with pre-test and post-test design which was done on 15 ADHD children with age of 6-12 years old in Tabriz city using a purposeful sampling method. N-Back test was used to assess the working memory. Wisconsin Card Sorting Test was used to assess the cognitive flexibility. Continuous performance test was used to assess sustained attention. Stroop test was used to assess response inhibition. Simple Reaction time test was used to assess Reaction time. Data were analyzed with repeated mixing covariance analysis and using SPSS.ver20.The result of the study showed that motor control cognitive rehabilitation was effective in improving executive functions (p < 0.01). These findings have further implications in the clinical interventions which have been thoroughly discussed.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive rehabilitation
  • Cognitive flexibility
  • Working memory
  • Reaction time
  • Response inhibition
  • Sustained attention
منابع:
بارلو، دیوید اچ؛ دیوراند، وینسنت (1396). آسیب شناسی روانی. ترجمه فیروز بخت. تهران، انتشارات رسا.
حسنی، جعفر و هادیانفرد، حبیب. (1386). «مقایسه نگهداشت توجه در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، افسردگی اساسی و افراد بهنجار». مجله روان شناسی و علوم تربیتی، 37(1): 159-184.
حسین­زاده ملکی، زهرا؛ مشهدی، علی؛ سلطانی­فر، عاطفه؛ محرری، فاطمه و غنایی چمن­آباد، علی. (1392). «آموزش حافظه کاری، برنامه آموزش والدینی بارکلی و ترکیب این دو مداخله بر بهبود حافظه کاری کودکان مبتلا به ADHD». فصلنامه تازه های علوم شناختی، 15(4): 53-63.
حکیمی­راد، الهام؛ افروز، غلامعلی؛ به­پژوه، احمد؛ غباری بناب، باقر و ارجمندنیا، علی اکبر. (1392). «اثربخشی برنامه های آموزش بازداری پاسخ و حافظه فعال بر بهبود مهارت­های اجتماعی کودکان با اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی». مجله مطالعات روان شناختی، 4(9): 10-29.
علیپور، احمد؛ برادران، مجید و ایمانی­فر، حمیدرضا. (1394). «مقایسه کودکان مبتلا به بیش فعالی/ نارسایی توجه، ناتوانی یادگیری و کودکان بهنجار بر اساس مولفه های آزمون هوشی وکسلر کودکان». مجله ناتوانی های یادگیری، 4 (3): 74-89.
قمری گیوی، حسین؛ نریمانی، محمد و محمودی، هیوا. (1391). «اثربخشی نرم افزار پیشبرد شناختی بر کارکردهای اجرایی، بازداری پاسخ و حافظه کاری کودکان دچار نارساخوانی و نقص توجه/ بیش فعالی». مجله ناتوانی های یادگیری، 1(2): 98-115.
کسائیان، کوثر؛ کیامنش، علیرضا و بهرامی، هادی. (1392). «مقایسه عملکرد حافظه فعال و نگهداری توجه دانش آموزان با و بدون ناتوانی های یادگیری». مجله ناتوانی های یادگیری، 3 (4): 112-123.
عابدی، احمد؛ کاظمی، فرشته؛ شوشتری، مژگان و گلشنی، فرشته. (1393). «اثربخشی آموزش حرکات ورزش ایروبیک بر میزان توجه دیداری و شنیداری دانش آموزان پسر پیش دبستانی با اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی». مجله ناتوانی های یادگیری، 2(7): 133-152.
عبدی، حسن؛ کسائیان، امیر؛ کیانزاده، اصغر؛ طیبی ثانی، سید مصطفی و فهیمی­نژاد، علی. (1390). «مقایسه زمان واکنش ساده و انتخابی ورزشکاران دختر و پسر». مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی سبزوار، 17(4): 294-300.
محمدی، زهرا؛ کاظمی، آمنه سادات؛ رضایی، امید و فشارکی، محمد. (1394). «اثربخشی آموزش بهسازی توجه و حافظه کاری بر میزان عملکرد پیوسته کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه/ بیش فعالی». مجله علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، 25 (4): 263-268.
علیرضایی مطلق, مرجان؛ مرادی, علیرضا؛ ولی اله، فرزاد. (2008). بررسی و مقایسه حافظه کاری کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه/بیش‌فعالی با کودکان عادی. فصلنامه کودکان استثنایی, 8(3), 271-280.
مولوی، پرویز؛ فرشباف مانی­صفت، فرناز؛ انصار حسین، سروین و طاهر، محبوبه. (1392). «مقایسه انعطاف پذیری شناختی و حافظه کوتاه مدت دیداری در کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی/نقص توجه با کودکان عادی». ششمین همایش بین المللی روانپزشکی کودک و نوجوان، دانشگاه تبریز، اردیبهشت 1392.
ناجیان، عسل و نجاتی، وحید. (2017). تاثیر توانبخشی شناختی مبتنی بر حرکت بر بهبود توجه پایدار و انعطافپذیری شناختی کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی. فصلنامه علمی-پژوهشی طب توانبخشی، 6(4)، 1-12.
نریمانی، محمد و سلیمانی، اسماعیل. (1392). «اثربخشی توانبخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی (حافظه کاری و توجه) و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی». مجله ناتوانی های یادگیری، 2(3): 91-115.
مهوش ورنوسفادرانی, عباس؛ محکی، فرهاد؛ ابراهیمی، مجتبی. (2016). اثربخشی بهبود حافظه کاری بر مشکلات شناختی٫ بی توجهی اختلال نقص توجه-بیش فعالی. مطالعات ناتوانی, 6, 118-123.
 
Abdi, A., ARABANI, D. A., Hatami, J., & Parand, A. (2014). The Effect of cognitive computer games on working memory, attention and cognitive flexibility in students with attention deficit/hyperactivity disorder.
Abikoff, H., Nissley-Tsiopinis, J., Gallagher, R., Zambenedetti, M., Seyffert, M., Boorady, R., & McCarthy, J. (2009). Effects of MPH-OROS on the organizational, time management, and planning behaviors of children with ADHD. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 48(2), 166-175.
Alloway, T. P., & Alloway, R. G. (2010). Investigating the predictive roles of working memory and IQ in academic attainment. Journal of experimental child psychology, 106(1), 20-29.
Atkinson, R. C., & Shiffrin, R. M. (1968). Human memory: A proposed system and its control processes. Psychology of learning and motivation, 2(4), 89-195.
Baddeley, A. (2003). Working memory: looking back and looking forward. Nature Reviews Neuroscience, 4(10), 829-839.
Best, J. R. (2010). Effects of physical activity on children’s executive function: Contributions of experimental research on aerobic exercise. Developmental review, 30(4), 331-351
Best, J. R., & Miller, P. H. (2010). A developmental perspective on executive function. Child development, 81(6), 1641-1660
Bj, S. (2007). Kaplan and Sadock's synopsis of psychiatry. Behavioral science/clincal psychiatry. 10th ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins, 385-387.
Boot, W. R., Champion, M., Blakely, D. P., Wright, T., Souders, D., & Charness, N. (2013). Video games as a means to reduce age-related cognitive decline: attitudes, compliance, and effectiveness. Frontiers in psychology, 4, 31.
Brefczynski-Lewis, J. A., Lutz, A., Schaefer, H. S., Levinson, D. B., & Davidson, R. J. (2007). Neural correlates of attentional expertise in long-term meditation practitioners. Proceedings of the national Academy of Sciences, 104(27), 11483-11488.
Brown, T. E. (2009). ADD/ADHD and impaired executive function in clinical practice. Current Attention Disorders Reports, 1(1), 37-41
Bush, G., Spencer, T. J., Holmes, J., Shin, L. M., Valera, E. M., Seidman, L. J., . . . Mick, E. (2008). Functional magnetic resonance imaging of methylphenidate and placebo in attention-deficit/hyperactivity disorder during the multi-source interference task. Archives of General Psychiatry, 65(1), 102-114
Castellanos, F. X., & Tannock, R. (2002). Neuroscience of attention-deficit/hyperactivity disorder: the search for endophenotypes. Nature Reviews Neuroscience, 3(8), 617-628.
Chang, Y.-K., & Etnier, J. L. (2009). Effects of an acute bout of localized resistance exercise on cognitive performance in middle-aged adults: A randomized controlled trial study. Psychology of Sport and Exercise, 10(1), 19-24.
Clark, L., Blackwell, A. D., Aron, A. R., Turner, D. C., Dowson, J., Robbins, T. W., & Sahakian, B. J. (2007). Association between response inhibition and working memory in adult ADHD: a link to right frontal cortex pathology? Biological psychiatry, 61(12 1395-1401. (
Colcombe, S. J., Erickson, K. I., Raz, N., Webb, A. G., Cohen, N. J., McAuley, E., & Kramer, A. F. (2003). Aerobic fitness reduces brain tissue loss in aging humans. The Journals of Gerontology Series A: Biological Sciences and Medical Sciences, 58(2), M176-M180.
Dennis, J. P., & Vander Wal, J. S. (2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive therapy and research, 34(3), 241-253.
Fabiano, G. A., Pelham Jr, W. E., Coles, E. K., Gnagy, E. M., Chronis-Tuscano, A., & O'Connor, B. C. (2009). A meta-analysis of behavioral treatments for attention-deficit/hyperactivity disorder. Clinical psychology review, 29(2), 129-140.
Faraone, S. V., Biederman, J., Weber, W., & Russell, R. L. (1998). Psychiatric, neuropsychological, and psychosocial features of DSM-IV subtypes of attention-deficit/hyperactivity disorder: results from a clinically referred sample. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 37(2), 185-193
Gapin, J., & Etnier, J. L. (2010). The relationship between physical activity and executive function performance in children with attention-deficit hyperactivity disorder. Journal of Sport and Exercise Psychology, 32(6), 753-763.
Glass, A. L., & Holyoak, K. (1974). The effect ofsome andall on reaction time for semantic decisions. Memory & Cognition, 2(3), 436-440.
Goldstein, S., & Goldstein, M. (1998). Managing attention deficit hyperactivity disorder in children: A guide for practitioners: John Wiley & Sons Inc
Hawi, Z., & Lowe, N. (2007). Molecular genetic aspects of attention deficit hyperactivity disorder. Handbook of Attention Deficit Hyperactivity Disorder. New York: John & Wiley Sons, 129-135.
Hillman, C. H., Pontifex, M. B., Raine, L. B., Castelli, D. M., Hall, E. E., & Kramer, A. F. (2009). The effect of acute treadmill walking on cognitive control and academic achievement in preadolescent children. Neuroscience, 159(3), 1044-1054.
Hötting, K., & Röder, B. (2013). Beneficial effects of physical exercise on neuroplasticity and cognition. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 37(9), 2243-2257
Howlin, P. (1998). Behavioural approaches to problems in childhood: Cambridge University Press.
Kesler, S. R., Lacayo, N. J., & Jo, B. (2011). A pilot study of an online cognitive rehabilitation program for executive function skills in children with cancer-related brain injury. Brain Injury, 25(1), 101-112
Klingberg, T. (2010). Training and plasticity of working memory. Trends in cognitive sciences, 14(7), 317-324
Klingberg, T., Forssberg, H., & Westerberg, H. (2002). Training of working memory in children with ADHD. Journal of clinical and experimental neuropsychology, 24(6), 781-791.
Lubar, J. F. (1995). Neurofeedback for the management of attention-deficit/hyperactivity disorders.
Medina, J. A., Netto, T. L., Muszkat, M., Medina, A. C., Botter, D., Orbetelli, R., . . . Miranda, M. C. (2010). Exercise impact on sustained attention of ADHD children, methylphenidate effects. ADHD Attention Deficit and Hyperactivity Disorders, 2(1), 49-58.
Monastra, V. (2003). Attention deficit hyperactivity disorder: Children may benefit from “brain wave” training. Pain and Central Nervous System, 4, 3-27.
Mikami, A. Y., Huang-Pollock, C. L., Pfiffner, L. J., McBurnett, K., & Hangai, D. (2007). Social skills differences among attention-deficit/hyperactivity disorder types in a chat room assessment task. Journal of abnormal child psychology, 35(4), 509-521.
Milton, H. (2010). Effects of a computerized working memory training program on attention, working memory, and academics. Adolescents With Severe ADHD/LD, psychology journal, 1(14), 120-122
McCloskey, G., Perkins, L. A., & Van Diviner, B. (2008). Assessment and intervention for executive function difficulties: Taylor & Francis
McNab, F., Varrone, A., Farde, L., Jucaite, A., Bystritsky, P., Forssberg, H., & Klingberg, T. (2009). Changes in cortical dopamine D1 receptor binding associated with cognitive training. Science, 323(5915), 800-802.
Nazifi, M. (2011). Rasoul-zadeh Tabatabie K, Azad-Fallah P, Moradi AR. Sustained Attention and Response Inhibition in Children with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder Compared to Normal Children. Journal of Clinical Psychology, 3(2), 55-64.
Nejati, V., Pouretemad, H., & Bahrami, H. Attention Traningin rehabilitation of children with developmental stuttering. NeuroRehabilition 2013; 32: 297-303. 41. Nejati V. Attention registration test: design and evaluation psychological characteristics. Journal of Behavoral Sciences,(Accepted published).
Nigg, J. T., Willcutt, E. G., Doyle, A. E., & Sonuga-Barke, E. J. (2005). Causal heterogeneity in attention-deficit/hyperactivity disorder: do we need neuropsychologically impaired subtypes? Biological psychiatry, 57(11), 1224-1230
Olesen, P. J., Westerberg, H., & Klingberg, T. (2004). Increased prefrontal and parietal activity after training of working memory. Nature neuroscience, 7(1), 75-79.
Overtoom, C., Verbaten, M., Kemner, C., Kenemans, J., Van Engeland, H., Buitelaar, J., . . . Maes, R. (2003). Effects of methylphenidate, desipramine, and L-dopa on attention and inhibition in children with attention deficit hyperactivity disorder. Behavioural brain research, 145(1-2), 7-15.
Pennington, B. F., & Ozonoff, S. (1996). Executive functions and developmental psychopathology. Journal of child psychology and psychiatry, 37(1), 51-87.
Reiff, M. I. (2001). Natural outcome of ADHD with developmental coordination disorder at age 22 years: A controlled, longitudinal community-based study. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics, 22(3), 205.
Seidman, L. J. (2006). Neuropsychological functioning in people with ADHD across the lifespan. Clinical psychology review, 26(4), 466-485
Shaffer, R. J., Jacokes, L. E., Cassily, J. F., Greenspan, S. I., Tuchman, R. F., & Stemmer, P. J. (2001). Effect of Interactive Metronome® training on children with ADHD. American Journal of Occupational Therapy, 55(2), 155-162.
Sonuga-Barke, E. J., Brandeis, D., Cortese, S., Daley, D., Ferrin, M., Holtmann, M., . . . Döpfner, M. (2013). Nonpharmacological interventions for ADHD: systematic review and meta-analyses of randomized controlled trials of dietary and psychological treatments. American journal of psychiatry, 170(3), 275-289.
Spencer, T., Biederman, J., Wilens, T. E., & Faraone, S. V. (1998). Adults with attention-deficit/hyperactivity disorder: a controversial diagnosis. The Journal of clinical psychiatry, 59, 59-68.
Stevens, J., Quittner, A. L., Zuckerman, J. B., & Moore, S. (2002). Behavioral inhibition, self-regulation of motivation, and working memory in children with attention deficit hyperactivity disorder. Developmental Neuropsychology, 21(2), 117-139
Stranahan, A. M., Khalil, D., & Gould, E. (2007). Running induces widespread structural alterations in the hippocampus and entorhinal cortex. Hippocampus, 17(11), 1017-1022.
Stroth, S., Hille, K., Spitzer, M., & Reinhardt, R. (2009). Aerobic endurance exercise benefits memory and affect in young adults. Neuropsychological rehabilitation, 19(2), 223-243.
Swanson, J., Posner, M. I., Cantwell, D., Wigal, S., Crinella, F., Filipek, P., . . . Nalcioglu, O. (1998). Attention-deficit/hyperactivity disorder: Symptom domains, cognitive processes, and neural networks.
Tannock, R., Ickowicz, A., & Schachar, R. (1995). Differential effects of methylphenidate on working memory in ADHD children with and without comorbid anxiety. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 34(7), 886-896
Valera, E. M., & Seidman, L. J. (2006). Neurobiology of attention-deficit/hyperactivity disorder in preschoolers. Infants & Young Children, 19(2), 94-108.
Verret, C., Guay, M.-C., Berthiaume, C., Gardiner, P., & Béliveau, L. (2012). A physical activity program improves behavior and cognitive functions in children with ADHD: an exploratory study. Journal of attention disorders, 16(1), 71-80
Westerberg, H., Jacobaeus, H., Hirvikoski, T., Clevberger, P., Östensson, M.-L., Bartfai, A., & Klingberg, T. (2007). Computerized working memory training after stroke–a pilot study. Brain Injury, 21(1), 21-29.
Ziereis, S., & Jansen, P. (2015). Effects of physical activity on executive function and motor performance in children with ADHD. Research in developmental disabilities, 38, 181-191.