اثربخشی بازی­ درمانی شناختی بر علائم اختلال نقص توجه/ بیش فعالی و تکانشگری دانش­ آموزان ابتدایی پسرانه دوره اول تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری تخصصی روان­شناسی تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

چکیده

چکیده

هدف این پژوهش تعیین اثربخشی بازی‌درمانی شناختی بر علائم اختلال  نقص توجه / بیش‌فعالی و تکانش‌گری دانش‌آموزان دبستان دوره اول (اول تا سوم ابتدایی) بود. روش تحقیق این پژوهش شبه آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون همراه با گروه کنترل بود. پس از غربالگری دانش‌آموزان پسر دوره اول ابتدایی ارجاعی به مراکز مشاوره نواحی 3 و 5 تبریز که دارای اختلال یادگیری و بیش‌فعالی بودند، 30 دانش‌آموز انتخاب و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) قرار گرفتند و پس از اجرای پیش آزمون (آزمون کانرز فرم معلم) برای هر دو گروه، بسته آموزشی بازی‌درمانی در طی 10 جلسه یک‌ساعته به گروه آزمایش ارایه گردید و گروه کنترل هیچ‌گونه آموزشی دریافت نکرد. سپس پس آزمون برای هر دو گروه اجرا و داده‌ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نمرات گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل در مقیاس فرم معلم کانرز (در سطح 001/0>p) در پس آزمون تغییر معنی‌داری داشت. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده می‌توان نتیجه گرفت که بازی‌درمانی شناختی موجب کاهش علائم نقص توجه / بیش‌فعالی و تکانش‌گری شده و این رویکرد به درمانگران و متخصصان روان‌شناسی پیشنهاد می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Cognitive Behavioral Play therapy in the Symptoms of Attention Deficit / Hyperactivity & Impulsivity Disorder (ADHD in Primary Boy Students in Tabriz First Period

نویسنده [English]

  • mekaeil hosseinzadeh
*Ph.D. student, Educational Psychology, Tabriz Azad University Email: ehsan.7431@gmail.com (Corresponding Author)
چکیده [English]

Abstract:
The purpose of this study was to investigate the effectiveness of cognitive therapy games on attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) and the prevalence of primary school students (first to third grade).
The purpose of this study was to investigate the effectiveness of cognitive therapy games in attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) among primary school students (first to third grade). This quasi-experimental study was performed with pre-test and post-test with control group. After screening for elementary school students referred to the counseling centers of Tabriz 3 and 5 districts with learning disabilities and hyperactivity, 30 students were selected and randomly divided into two experimental groups (15 subjects) and control (n = 15). After performing the pre-test (Converse Teacher's Form Test) for both groups, a therapeutic gameinstruction was provided to the experimental group during 10 sessions and the control group did not receive any training.Then, the post-test was performed for both groups and the data were analyzed by MANCOVA.The test group scores were significantly different in the post test after the test group compared to the control group at the Converge Teacher's Scale (p <0.001). Hence, it can be concluded that the of cognitive therapy games reduced symptoms of attention-deficit / hyperactivity and impulsivity and this approach is recommended to therapists and psychologists.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Deficit of attention
  • hyperactivity and Impulsivity
  • cognitive-behavioral therapy games

منابع

 
آزادی منش، پگاه، خان‌زاده، عباسعلی، حکیم جوادی منصور، وطن‌خواه، محمد (1396). اثربخشی بازی درمانی عروسکی بر پرخاشگری کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی/ نارسایی توجه. مجله پزشکی ارومیه، دوره بیست و هشتم، شماره دوم، ص 90-83، اردیبهشت 1396.
آزادی منش، پگاه، حسین خان‌زاده، عباسعلی، حکیم جوادی، منصور، وطن‌خواه، محمد. (1395). اثربخشی بازی­درمانی عروسکی بر پرخاشگری کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی/نارسایی توجه. مجله پزشکی ارومیه، گروه 28، شماره 2.
بخشایش، علی‌رضا، السادات میرحسینی، راضیه. (1393). اثربخشی بازی درمانی بر کاهش علائم اختلال بیش فعالی/ کمبود توجه (ADHD). گروه 22، شماره 3.
اکبری، بهمن و رحمتی، فهیمه (1394). اثربخشی بازی‌درمانی با رویکرد شناختی- رفتاری بر پرخاشگری کودکان پیش‌دبستانی مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی. فصلنامه تحول روان‌شناختی کودک، 1(3)،110-101.
جعفری، علیرضا (1391). تأثیر بازی‌درمانی با رویکرد شناختی-رفتاری مایکنبام بر کمرویی دبستانی. فصلنامه روانشناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن، سال سوم، شماره اول، بهار،1391، پیاپی،29-15.
جنتیان، سیما، نوری، ابوالقاسم، سفتی، سید عباس، مولوی، حسین و سما و اتیال، حسین (1387). اثربخشی بازی درمانی مبتنی بر رویکرد شناختی-رفتاری بر شدت علائم اختلال بیش فعالی-کمبود توجه در دانش آموزان پسر 9 تا 11 ساله مبتلا به ADHD. مجله تحقیقات علوم رفتاری، دوره 6، شماره 2،1387.
حسن‌آبادی، سمانه، محمدی، محمدرضا و احقر، قدسی (1390). مقایسه اثربخشی رفتاردرمانی شناختی و دارودرمانی بر کاهش علائم همراه اختلال نارسایی توجه و بیش‌فعالی‌. مجله مطالعات ناتوانی، دوره 1، شماره 2، بهار و زمستان 1391،30-19.
حسنی، راحله، میرزائیان، بهرام و خلیلیان، علیرضا (1392). اثربخشی بازی درمانی مبتنی بر رویکرد شناختی- رفتاری بر اضطراب و عزت‌نفس کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی (ADHD). فصلنامه پژوهش‌های روان‌شناختی، سال 8، شماره 29.
رباعی، الهه و مالکیان، فرامرز (1393). اثربخشی بازی‌درمانی بر کاهش سطوح بیش‌فعالی‌ نوع ترکیبی در پسران 9 تا 11 ساله. مجله علوم پزشکی کردستان.
رحیمی پردنجانی، سعید، غباری بناب، باقر، غلامعلی و فرامرزی سالار (1395). تأثیر مداخله به هنگام خانواده محور مبتنی بر بازی درمانی بومی‌سازی شده بر نشانه‌های بالینی کودکان ADHD پیش‌دبستانی. فصلنامه خانواده پژوهشی، سال دوازدهم، شماره 45، بهار 1395،68-53.
زارع، مهدی، احمدی، سونیا. (1386). اثربخشی بازی درمانی به شیوه رفتاری شناختی در کاهش مشکلات رفتاری کودکان. گروه 1، شماره 3.
سلیمانی آدریانی، سهیلا، صادقی هینجه، امیرحسین، زره‌پوش، اصغر، ربیعی، مهدی، عابدی، احمد و اسماعیلی، سجاد (1395). اثر بازی‌های ریتمیک بر مهارت اجتماعی کودکان پیش‌دبستانی مبتلا به اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی‌. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان، تابستان 1395، دوره 18، شماره 2(پی‌درپی 58)،95-91.
شفقتی، فریده، موحدی، احمدرضا و صالحی، حمید (1394). تأثیر تمرینات تعادلی با توپ سوئیسی بر مهارت حرکتی درشت کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه / بیش‌فعالی. مجله حرکتی ورزشی، دوره 7، شماره 4، زمستان 1394، صفحه 437-455.
شیرچرندابی، فرانک (1396). تأثیر بازی درمانی با رویکرد شناختی-رفتاری بر کاهش علائم بیش فعالی/کاستی توجه در کودکان پسر دارای اختلال بیش فعالی شهر تبریز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مشاوره دانشگاه آزاد اسلامی تبریز.
شهیم، سیما، یوسفی، فریده و شهائیان، آمنه (1386). هنجاریابی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس درجه‌بندی کانرز- فرم معلم. مجله علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، دوره سوم، سال چهاردهم، شماره 1 و 2: 26-1.
عابدی، احمد، کاظمی، فرشته، شوشتری، مژگان، گلشنی منزه، فرشته (1391). اثربخشی آموزش حرکات ورزش ایروبیک بر میزان توجه دیداری و شنیداری دانش آموزان پسر دبستانی با اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی شهر اصفهان 89-1388. فصلنامه افراد استثنایی، سال دوم، شماره 7، پاییز 1391.
عابدی، احمد و قوام، علی (1388). روان‌شناسی آموزش کودکان با نقص توجه / بیش‌فعالی‌. اصفهان: نشر نوشته.
عبداللهیان، ابراهیم، شاکری، محمدتقی، وثوق، ایرج (1383). بررسی شیوع اختلال بیش فعالی و نقص توجه در کودکان سنین قبل از دبستان شهر مشهد در سال تحصیلی 82-1381. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد. شماره هشتادوپنج، سال چهل و هفتم، پاییز 1383، صفحه 280-275.
عمادیان، سیده علیا، بهرامی، هادی، حسن‌زاده، رمضان، وبنی جمال، شکوه السادات (1394). مقایسه تأثیر قصه درمانی و آموزش باز توانی شناختی رایانه‌ای بر کاهش علائم ADHD کودکان. مجله دانشگاه علوم پزشکی بابل، دوره هجدهم، شماره 6، خرداد 1395، 34-28.
عمادیان، سیده علیا، بهرامی، هادی، حسن‌زاده، رمضان، بنی جمالی، شکوه سادات (1395). مقایسه اثربخشی آموزش مدیریت رفتاری به والدین و قصه درمانی به فرزندان بر کیفیت رابطه مادر-فرزندی در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه/بیش فعالی. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دوره 26، شماره 143، آذر سال 1395(89-80).
عمادیان، سیده علیا، بهرامی، هادی، حسن‌زاده، رمضان، بنی جمالی، شکوه السادات. (1395). مقایسه تأثیر قصه درمانی و آموزش باز توانی شناختی رایانه­ای بر کاهش علائم ADHD کودکان. مجله دانشگاه علوم پزشکی بابل، گروه 18، شماره 6.
غیاثی زاده، مهدی (1392). اثربخشی درمانی به شیوه شناختی-رفتاری مایکنبام در کاهش کمرویی و گوشه‌گیری اجتماعی دانش‌آموزان دبستانی. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایلان، دوره بیست و یکم، شماره ششم، آذر 92، 103- 96.
قربانی عشین، یاسمن، طالبی، غلامرضا، جهاندار، بهارک، ربانی زاده، منصوره (1395). اثربخشی بازی درمانی بر کاهش علائم اختلال بیش فعالی و کمبود توجه کودکان دبستانی. فصلنامه‌ی مرکز مطالعات و توسعه‌ی آموزش پزشکی، ویژه‌نامه 1395.
قدرتی، مهدی و شرفی پور، حسین (1394). تأثیر بازی درمانگری رفتاری-شناختی بر رشد مهارت‌های اجتماعی کودکان دارای اختلال کاستی توجه-بیش‌فعالی‌. دومین کنگره سراسری روانشناسی کودک و نوجوان، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
کاپلان، پ و سادوک، پ (سادوک، بنجامین، سادوک، ویرجینیا، آلکوت و روئیز، پدرو (1396). خلاصه روان‌پزشکی: علوم رفتاری-روانپزشکی بالینی (جلد سوم). ترجمه فرزین رضاعی (2015). تهران: انتشارات ارجمند.
کهریزی، سمیه، مرادی، آسیه و مؤمنی، خدامراد (1393). اثربخشی شن بازی‌درمانی بر کاهش پرخاشگری/ بیش‌فعالی‌ کودکان پیش‌دبستانی. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌شناسی، سال پنجم، شماره 18، تابستان 1393، 145-127.
محب، نعیمه، امیری، شاهرخ و بهروش، عاطفه (1392). اثربخشی بازی‌درمانی کوتاه مدت ساختاری بر علائم اختلال نقص توجه- بیش‌فعالی‌ کودکان پیش‌دبستانی (6 ساله). فصلنامه آموزشی و ارزشیابی سال ششم-شماره 22، تابستان 1392، 43-27.
مقدم، م، م، حاجبی، م، ز، حبیب زاده (1395). تأثیر بازی درمانی گروهی بر نشانه‌های اختلال کمبود توجه و بیش فعالی بر دانش‌آموزان مدرسه. مجله بین‌المللی انسانی و مطالعات فرهنگی، (آی جی ح سی اس) آی اس اس ان 5926-2356، 3(2)، 1214-1206.
نادری، ف، حیدری، آ، برون، ل و اصغری، پ (11389). اثربخشی بازی درمانی بر ADHD، اضطراب و بلوغ اجتماعی در کودکان 8 تا 12 ساله شهر اهواز، کلینیک مشاوران متروپولیتن. مجله علوم کاربردی، شماره 10(2)، 195-189.
نجفی، محمود، سر پولکی، بیتا (1394). اثربخشی بازی‌درمانی شناختی– رفتاری بر پرخاشگری و اختلال املاء در کودکان دبستانی. فصلنامه افراد استثنایی،6(21)،74-65.
نیک نسب، فؤاد، شیخ، محمود، حمایت طلب، رسول (1397). تأثیر آموزش نوروفیدبک و بازی درمانی بر علائم کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه – بیش‌فعالی. فصلنامه دانشگاه علوم پزشکی سبزوار. مهر و آبان 1397، دوره 25، شماره،30، 563 - 571.
 
Barkley, R. A. (1997). Behavioral inhibition, sustained attention, and executive functions: constructing a unifying theory of ADHD. Psychological bulletin, 121(1), 65.
Barkley, R. A. (2011). Attention-deficit/hyperactivity disorder, self-regulation, and executive functioning.
Biederman, J. Monuteaux, M. C. Mick, E. Spencer, T. Wilens, T. E. Silva, J. M. Faraone, S. V. (2006). Young adult outcome of attention deficit hyperactivity disorder: a controlled 10-year follow-up study. Psychological medicine, 36(2), 167-179.
Bratton, S. C. Ray, D. Rhine, T. Jones, L. J. P. P. R. & Practice. (2005). The efficacy of play therapy with children: A meta-analytic review of treatment outcomes. 36(4), 376.
Conners, C. K. Sitarenios, G. Parker, J. D. & Epstein, J. N. (1998). Revision and restandardization of the Conners Teacher Rating Scale (CTRS-R): factor structure, reliability, and criterion validity. Journal of abnormal child psychology, 26(4), 279-291.
Dell Angello, G. J. D. Bravaccio, C. Calamoneri, F. Masi, G. Curatolo, P. Besana, D. Mancini, F. Rossi, A. Poole, L. Escobar, R. & Zuddas, A. (2009). Maschietto. 822-834.
Eggum-Wilkens, N. D. Fabes, R. A. Castle, S. Zhang, L. Hanish, L. D. & Martin, C. L. J. E. C. R. Q. (2014). Playing with others: Head Start children's peer play and relations with kindergarten school competence. 29(3), 345-356.
El-Nagger, N. S. Abo-Elmagd, M. H. & Ahmed, H. I. (2017). Effect of applying play therapy on children with attention deficit hyperactivity disorder. Journal of Nursing Education and Practice, 7(5), 104.
Fabiano, G. A. Pelham, W. E. Coles, E. K. Gnagy, E. M. Chronis-Tuscano, A. & O'Connor, B. C. (2009). A meta-analysis of behavioral treatments for attention-deficit/hyperactivity disorder. Clinical psychology review, 29(2), 129-140.
Fintez JM. (2012). The Assessment of Phonologocal Memory Skills in Preschool Children. J Edu Psychol, 65: 155-164.
Gathercole, S. E. (1995). The assessment of phonological memory skills in preschool children. British Journal of Educational Psychology, 65(2), 155-164.
Graham-Bermann, S. A. & Levendosky, A. A. (1998). Traumatic stress symptoms in children of battered women. Journal of interpersonal violence, 13(1), 111-128.
Guevara, J. Lozano, P. Wickizer, T. Mell, L. & Gephart, H. (2001). Utilization and cost of health care services for children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Pediatrics, 108(1), 71-78.
Halperin, J. M. Marks, D. J. Bedard, A.C. V. Chacko, A. Curchack, J. T. Yoon, C. A. & Healey, D. M. J. J. o. a. d. (2013). Training executive, attention, and motor skills: a proof-of-concept study in preschool children with ADHD. 17(8), 711-721.
Harrington, R. Whittaker, J. Shoebridge, P. & Campbell, F. (1998). Systematic review of efficacy of cognitive behaviour therapies in childhood and adolescent depressive disorder. Bmj, 316(7144), 1559-1563.
Hoshina, A. Horie, R. Giannopulu, I. & Sugaya, M. J. P. C. S. (2017). Measurement of the Effect of Digital Play Therapy Using Biological Information. 112, 1570-1579.
Jansma, P. & Combs, C. S. (1987). The effects of fitness training and reinforcement on maladaptive behaviors of institutionalized adults, classified as mentally retarded/emotionally disturbed. Education and training in Mental retardation, 268-279.
Kadesjö, B. & Gillberg, C. (2001). The comorbidity of ADHD in the general population of Swedish school‐age children. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 42(4), 487-492.
Kerns, K. A. Eso, K. & Thomson, J. (1999). Investigation of a direct intervention for improving attention in young children with ADHD. Developmental neuropsychology, 16(2), 273-295.
Kieling, C. Goncalves, R. R. Tannock, R. & Castellanos, F. X. (2008). Neurobiology of attention deficit hyperactivity disorder. Child and adolescent psychiatric clinics of North America, 17(2), 285-307.
McGive, D. J. D. a. I. (2000). Child-centered group play therapy. 6, 30-39.
McGough, J. J. Smalley, S. L. McCracken, J. T. Yang, M. Del’Homme, M. Lynn, D. E. & Loo, S. (2005). Psychiatric comorbidity in adult attention deficit hyperactivity disorder: findings from multiplex families. American Journal of Psychiatry, 162(9), 1621-1627.
Pliszka, S. R. (2000). Patterns of psychiatric comorbidity with attention-deficit/hyperactivity disorder. Child and adolescent psychiatric clinics of North America.
Pliszka, S. R. (2009). Treating ADHD and comorbid disorders: Psychosocial and psychopharmacological interventions: Guilford Press.
Pykhtina, O. Balaam, M. Wood, G. Pattison, S. & Olivier, P. (2012). Designing for Attention Deficit Hyperactivity Disorder in Play Therapy: the case of Magic Land.
Rapport, M. D. Chung, K.M. Shore, G. & Isaacs, P. (2001). A conceptual model of child psychopathology: Implications for understanding attention deficit hyperactivity disorder and treatment efficacy. Journal of Clinical Child Psychology, 30(1), 48-58.
Robinson, A. Simpson, C. & Hott, B. L. J. I. J. o. P. T. (2017). The effects of child-centered play therapy on the behavioral performance of three first grade students with ADHD. 26(2), 73.
Rowland, A. S. Umbach, D. M. Catoe, K. E. Stallone, L. Long, S. Rabiner, D. Sandler, D. P. (2001). Studying the epidemiology of attention-deficit hyperactivity disorder: screening method and pilot results. The Canadian Journal of Psychiatry, 46(10), 931-940.
Rueda, M. R. Posner, M. I. & Rothbart, M. K. (2005). The development of executive attention: Contributions to the emergence of self-regulation. Developmental neuropsychology, 28(2), 573-594.
Semrud‐Clikeman, M. & Wical, B. J. E. (1999). Components of attention in children with complex partial seizures with and without ADHD. 40(2), 211-215.
Tang, Y.Y. & Posner, M. I. (2009). Attention training and attention state training. Trends in cognitive sciences, 13(5), 222-227.
Vural, P. Akkaya, C. Küçükparlak, I. Ercan, I. & Eracar, N. J. T. A. i. P. (2014). Psychodramatic group psychotherapy as a parental intervention in attention deficit hyperactivity disorder: a preliminary study. 41(3), 233-239.
Weiss, M. Murray, C. & Weiss, G. (2002). Adults with attention-deficit/hyperactivity disorder: current concepts. Journal of Psychiatric Practice®, 8(2), 99-111.
Yang, Z. Grinchuk, V. Urban Jr, J. F. Bohl, J. Sun, R. Notari, L. ... & Shea-Donohue, T. (2013). Macrophages as IL-25/IL-33-responsive cells play an important role in the induction of type 2 immunity. PloS one, 8(3), e59441.