مقایسة اثربخشی آموزش مدیریت والدین و آموزش فرزندپروی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر خودکارآمدی والدینی مادران کودکان دارای مشکلات رفتاری برونی‌سازی‌شده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری مشاوره خانواده، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دکتری روانشناسی، استادیار گروه مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران (نویسنده مسئول) Email:r.jazayeri@edu.ui.ac.ir

3 دکتری مشاوره، دانشیار گروه مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

4 دکتری روانشناسی، دانشیار گروه کودکان با نیازهای خاص، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی و مقایسة اثربخشی آموزش مدیریت والدین و آموزش فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد بر خودکارآمدی والدینی در مادرانِ کودکان با مشکلات رفتاری برونی‌سازی‌شده بود. این پژوهش از نوع نیمه‌تجربی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود. جامعة آماری پژوهش شامل مادرانِ کودکان با مشکلات رفتاری برونی‌سازی‌شده در سنین پیش از دبستان در شهرستان نجف‌آباد بود. نمونه‌گیری به­شیوة در دسترس انجام شد. بدین ترتیب 45 نفر از مادران داوطلب پس از بررسی ملاک‌های ورود به پژوهش انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی در گروه‌های آزمایش و کنترل گمارش شدند. آموزش مدیریت والدین و آموزش فرزندپروری متنی بر پذیرش و تعهد هر‌یک طی 10 جلسة 90 دقیقه‌ای برای دو گروه آزمایش اجرا شد در حالی که گروه کنترل در لیست انتظار قرار داشت. ابزار پژوهش پرسشنامة خودکارآمدی الدینی دومکا بود . برای تحلیل داده‌ها از تحلیل واریانس اندازه‌گیری‌های مکرر استفاده شد. نتایج نشان داد که هر دو مداخله  در مراحل پس‌آزمون و پیگیری موجب افزایش معنا‌دار خودکارآمدی والدینی در مادران شده‌اند در حالی که نمرات گروه کنترل تغییر معنی‌داری نداشته است. به­علاوه تأثیر آموزش فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد از تأثیر آموزش مدیریت والدبن بالاتر بود  (p<0.01). می‌توان نتیجه گرفت که مداخلات این پژوهش برای مدیریت مشکلات رفتاری برونی‌سازی‌شدة کودکان در سنین پیش از دبستان و افزایش احساس کفایت و رضایت از خود در مادران مؤثر است و از آنها می‌توان در کارگاه‌های آموزشی و مشاورة فرزندپروری استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Parent Management Training and Parenting Based on Acceptance and Commitment Treatment in Parenting Self-efficacy among Mothers Who Have Children with Externalizing Behavior Problems

نویسندگان [English]

  • Shirin Azimifar 1
  • Rezvanossadat Jazayeri 2
  • Maryamossadat Fatehizade 3
  • Ahmad Abedi 4
1 Ph.D, Family Counseling, Faculty of Psychology and Education Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Ph.D, Assistant Professor, Department of Counseling, University of Isfahan, Isfahan, Iran (Corresponding Author) Email:r.jazayeri@edu.ui.ac.ir
3 Ph.D, Associate Professor, Department of Counseling, University of Isfahan, Isfahan, Iran
4 Ph.D, Associate Professor, Department of Children with Special Needs, University of Isfahan, Isfahan, Iran
منابع
اسکندری، بهاره؛ پوراعتماد، حمیدرضا؛ حبیبی، مجتبی و محمدعلی مظاهری (1395). اثربخشی مداخلة سبک‌های پردازش حسی بر افزایش خودکارآمدی والدگری و رابطة والد-کودک در کودکان با اختلال طیف اتیسم. تعلیم و تربیت استثنائی، 16(1)، 14-21.
حاجی‌سیدرضی، حمیده؛ ازخوش، منوچهر؛ طهماسیان،کارینه؛ بیات، مریم و اکبر بیگلریان (1391). معناداری اثربخشی آموزش والدین کودکان نافرمان بر روش‌های فرزندپروری مادران ومشکلات رفتاری کودکان. فصلنامه خانواده پژوهی، 8(4)، 391-373.
حاجی‌غلامی‌یزدی، عهدیه و مریم علاقبند (1391). تأثیر آموزش مهارت فرزند پروری بر نگرانی، اضطراب و باورهای خودکارآمد والدین. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، (2)21، 136-147.
دادستان، پریرخ؛ قنبری، سعید و محمود حیدری (1392). اثربخشی آموزش رفتاری والدین بر کاهش مشکلات برونی‌سازی‌شدة کودکان 7 تا 9 سال. مجلة روانشناسی، (4)17، 401-419.
رضایی، علی‌محمد؛ رحیمی، معصومه؛ واعظ‌فر، سعید و علی دلاور (1393). بررسی ساختار عاملی مقیاس خودکارآمدی مادران. فصلنامه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، 9(28)، 85-106.
سلیمی سودرجانی، ماهره و زهرا یوسفی (1396). تأثیر آموزش سبک­های والدگری مبتنی بر پذیرش و تعهد به مادران بر اضطراب جدایی و نافرمانی کودکان. فصلنامه سلامت روان کودک، (2)4، 115-104.
سرابی،ملیحه؛ حسن آبادی،حسین؛ مشهدی،علی و محسن اصغری نکاح (1390). تأثیر اموزش والدین بر خودکارآمدی مادران کودکان مبتلا به درخودماندگی. مجله اصول بهداشت روانی، 13(1)، 93-84.
شفیع‌پور، زهرا؛ شیخی، علی؛ میرزایی، مهشید و احسان کاظم‌نژاد (1394). سبک­های فرزندپروری و ارتباط آن با مشکلات رفتاری کودکان. پرستاری و مامایی جامع­نگر، (76)25، 49-56.
طالبی، آزیتا (1389). اثربخشی آموزش مدیریت مادرانه بر پرخاشگری کودکان و کاهش استرس مادران آنها. پایان­نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام نور.
طالعی، علی؛ طهماسیان، کارینه و ناهید وفایی (1390). اثربخشی آموزش برنامة فرزندپروری مثبت بر خوداثرمندی والدینی مادران. فصلنامة خانواده‌پژوهی، 7(3)، 323-311.
عابدی، احمد؛ وکیلی‌زاد، ناهید و علیرضا محسنی‌اژیه (1395). لذت فرزندپروری: راهنمای کاربردی پذیرش و تعهد درمانی برای فرزندپروری در سال‌های اولیة کودکی. اصفهان: نشر نوشته.
عابدی شاپورآبادی، ثریا؛ پورمحمدرضای، معصومه؛ محمدخانی، پروانه و ‌مرجان فرضی (1391). اثربخشی برنامه گروهی والدگری مثبت بر رابطة والد-کودک در کودکان دارای اختلال بیش فعالی/ نارسایی در توجه. مجله روانشناسی بالینی، 3(15)،73-63.
عاشوری، محمد؛ افروز، غلامعلی؛ ارجمندنیا، علی‌اکبر؛ پورمحمدرضای، معصومه و باقر غباری بناب (1394). اثربخشی برنامه والدگری مثبت بر خودکارآمدی والدینی و تعامل والد-کودک دارای کم توانی هوشی. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، 23(5)،500-489.
عبداللهی، الناز (1394). اثر بخشی آموزش فرزند پروری مبتنی بر پذیرش و تعهد بر رابطة والد-کودک، بهبود شیوه‌های فرزند‌پروری و پرخاشگری کودکان پیش‌دبستانی شهرستان نیشابور. پایان‌نامة کارشناسی ‌ارشد روانشناسی بالینی. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خوراسگان.
عظیمی‌فر، شیرین؛ جزایری، رضوان‌السادات؛ فاتحی‌زاده، مریم‌السادات و احمد عابدی (1396). هم‌سنجی تأثیر اموزش مدیریت والدین و آموزش فرزندپروری با روش درمانگری متمرکز بر پذیرش و تعهد در رابطه مادر-کودک مادران کودکان دچار مشکلات رفتاری برونی‌سازی‌شده. مجله مشاوره و روان‌درمانی خانواده، 2(24)، 122-99.
عیسی­نژاد، امید و فریده خندان (1396). مقایسة اثربخشی آموزش فرزندپروری مثبت و مدیریت والدین بر سبک­های والدگری مثبت و مشکلات رفتاری- هیجانی کودکان. فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش­های مشاوره، ۱۵ (۶۲)، ۹۸-۱۲۵.
قیصریه، فرشته (1395). مقایسه تأثیرآموزش مدیریت والدین و آموزش فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد بر سبک فرزندپروری، رابطه والد-کودک و عملکرد خانواده مادران کودکان پیش‌دبستانی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مشاوره خانواده، دانشکده روانشناسی و علوم‌تربیتی، دانشگاه اصفهان.
محمدی، زهرا؛ عابدی، محمد رضا و زهرا یوسفی (1395). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش استرس والدگری مادران. فصلنامه شخصیت و تفاوت­های فردی، 5 (12)، 42-25.
  مهاجری، آتنا؛ پوراعتماد، حمیدرضا؛ شکری، امید و کتایون خوشابی (1392). اثربخشی درمان تعامل والد-کودک بر خودکارآمدی والدگری مادران کودکان دچار درخودماندگی با کنش‌وری بالا. فصلنامه روانشناسی کاربردی، 1(25). 21-38.
هزاردستان، فائزه؛ موسوی مدنی، نوشین؛ عابدی، احمد و نفیسه کنعانی (1394). راهنمای عملی درمان مشکلات رفتاری کودکان و نوجوانان. اصفهان: نشر نوشته.
Bandura, A. (1982). Self-efficacy mechanisms in human agency. American Psychologist, 37(2), 122-47.
Barlow, J., Bergman, H., Kornor, H., Wei, Y., & Bennett, C. (2016). Group based parent training programs for improving emotional and behavioral adjustment in young children. England: John Wiley & Sons, Ltd.
Barlow, A., Mullany, B., Neault, N., Goklish, N., Billy, T., Hastings, R., & Walkup, J. (2015). Paraprofessional-delivered home-visiting intervention for American Indian teen mothers and children: 3-year outcomes from a randomized controlled trial. American Journal of Psychiatry, 172 (2), 154-162.
Barlow, J., Parsons, J. (2002). Group based parent-training programs for improving emotional and behavioral adjustment in 0-3 year old children (Cochrane Review). The Cochrane Library (Issue 2). Oxford: Update Software.
Biglan, A., Hayes, S.C., & Pistorello, J. (2008). Acceptance and commitment: implications for prevention science. Prevention Science, 9 (3), 139-152.
Blackledge, J.T. & Hayes, S. (2006). Using acceptance and commitment training in the support of parents of children diagnosed with autism. Child and Family Behavior Therapy, 28 (1), 1-18.
Brestan, E.V., Eyberg, S.M. (1998). Effective psychological treatments of conduct-disordered children and adolescents, Journal of Clinical Psychology, 27(1), 180- 189.
Cohrs, C.M. (2012). Efficacy of ACT Components to Increase Effectiveness of Behavioral Parent Training. Thesis for the degree of Master of Arts, Department of child and families, College of applied behavior analysis, University of south Florida.
Colallilo, S., & Johnston, C. (2016). Parenting cognition and affective outcomes following parent management training: A systematic review. Clinical Child and Family Psychology Review. 19(3), 216-235.
Connor, E., Rodriguez, E., Cappella, E., Morris, J., & McClowry, S. (2012). Child Disruptive Behavior and Parenting Efficacy: A Comparison of the Effects of Two Models of Insights. Journal of community psychology, 40(5), 555-572.
Coyne, L.W., & Murrell, A.R. (2009). The joy of parenting: An acceptance and commitment therapy guide for effective parenting in the early years. Oakland, CA: New Harbinger.
Coyne, L.W., & Wilson, K.G. (2004). The role of cognitive fusion in impaired parenting: An RFT analysis. International Journal of Psychology and Psychological Therapy, 4, 469-486.
Dempsey, J., McQuillin, S., Butler, A.M., & Axelrad, M.E. (2016). Maternal Depression and Parent Management Training Outcomes. Journal of Clinical Psychology in Medical Settings, 23(3), 240-246.
Driscoll, K., & Pianta, R.C. (2011). Mothers’ and fathers’ perceptions of conflict and closeness in parent-child relationships during early childhood. Journal of Early Childhood and Infant Psychology, 7, 1-24.
Duncan, L.G., Coatsworth, J.D., & Greenberg, M.T. (2009). A model of mindful parenting: Implications for parent–child relationships and prevention research. Clinical child and family psychology review, 12(3), 255-270.
Kazdin, A.E. (2005). Parent Management Training: Treatment for Oppositional, Aggressive, and Antisocial Behavior in Children and Adolescents. Oxford University Press.
Long, N., Edwards, M. C., & Bellando, J. (2009). Parent-training interventions: treating childhood psychopathology and developmental disabilities. New York, NY: Springer.
O´brien, k. M. (2011). Evaluating the effectiveness of a parent training protocol based on an Acceptance and Commitment therapy of parenting. Doctor of Philosophy dissertation, University of North Texas.
Ontai, L., & Sano, Y. (2008). Low-income rural mother’s perceptions of parent confidence: The role of family health problems and partner status. Family Relations, 57, 324- 334.
Raftery-Helmer, J.N., Moore, P.S., Coyne, L., & Reed, K.P. (2016). Changing problematic parent–child interaction in child anxiety disorders: The promise of Acceptance and Commitment Therapy (ACT). Journal of Contextual Behavioral Science, 5(1), 64-69.
Skreitule, I., Sebro, S., & Lubenko, J. (2010). Child Behavior and Mother-Child emotional availability in response to parent training program: Moderators of outcome. Procedia-social and behavioral sciences, 5, 1418-1424.
Tylor, S. (2006). An investigation of the relationship between black single mothers’ myth/stereotype acceptance, parental self-efficacy, and childrearing practices. MSc [Thesis]. Boston College.
Williams, K.L., & Wahler, R.G. (2010). Are mindful parents more authoritative and less authoritarian? An analysis of clinic-referred mothers. Journal of Child and Family Studies, 19(2), 230-235.