مقایسه اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی مثبت‌نگر و آموزش سبک زندگی ارتقاءدهنده سلامت بر سرسختی سلامت و انعطاف‌پذیری روانشناختی سالمندان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه روانشناسی تربیتی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.

2 استادیار، گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.

3 دانشیار، گروه روانشناسی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

4 استادیار، گروه آموزش روانشناسی و مشاوره، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

چکیده

سالمندی یکی از دوران حساس زندگی است که در آن ابعاد مختلف زندگی فرد از جمله جسمی، شناختی، هیجانی و روانی دستخوش تغییر می‌شوند. هدف این مطالعه مقایسه اثربخشی آموزش ذهن آگاهی مثبت‌نگر و آموزش سبک زندگی ارتقاءدهنده سلامت بر سرسختی سلامت و انعطاف‌پذیری روانشناختی سالمندان بود. روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. از بین سالمندان مقیم سراهای سالمندی منطقه 5 شهر تهران در سال 1401 تعداد 45 سالمند به روش نمونه‌گیری هدفمند وارد مطالعه شدند و به‌طور تصادفی در سه گروه (15 نفری) آزمایش و گواه جایگزین شدند. ابزار‌‌های پژوهش شامل پرسشنامه‌های سرسختی سلامت (گیبهاردت، 2001) و انعطاف‌پذیری روانشناختی (بوند و همکاران، 2011) بود. مداخله ذهن‌آگاهی مثبت‌نگر و آموزش سبک زندگی ارتقاءدهنده سلامت در 8 جلسه 90 ‌دقیقه‌ای برای گروه‌های آزمایش انجام پذیرفت؛ اما برای گروه گواه، هیچ‌گونه مداخله‌ای اعمال نشد. داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس با نرم‌افزار SPSS نسخه 19 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که آموزش ذهن‌آگاهی مثبت‌نگر بر انعطاف‌پذیری روانشناختی (P<0/001 ،Eta=29 ،F=19/82) و سبک زندگی ارتقاءدهنده سلامت بر سرسختی سلامت (P<0/001 ،Eta=29 ،F=19/26) سالمندان اثربخشی بیشتری داشته است. بر اساس یافته‌های حاصل از پژوهش سبک زندگی ارتقاءدهنده سلامت با تعدیل سبک زندگی و حفظ مسئولیت‌پذیری در قبال سلامت جسمانی و روانشناختی و ذهن‌آگاهی مثبت‌نگر با تمرکز بر واقعیت‌ها و توجه به اینجا و اکنون و عدم انکار مشکل‌های مختلف می تواند به عنوان روشی موثر در جهت افزایش سرسختی سلامت و انعطاف‌پذیری روانشناختی سالمندان مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Comparison of the Effectiveness of Positive Mindfulness Training and Health Promoting Lifestyle Training on Health Resilience and Psychological Flexibility of the Elderly

نویسندگان [English]

  • Maryam Majidi 1
  • Faezeh Jahan 2
  • Parviz Sabahi 3
  • Noor Mohammad Rezaei 4
1 Ph.D. student, Department of Educational Psychology, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Psychology, Faculty of Humanities, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran.
3 Associate Professor, Department of Psychology, Semnan University, Semnan, Iran.
4 Assistant Professor, Psychology Education and Counseling Department, Farhangian University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Old age is one of the sensitive periods of life in which various dimensions of a person's life, including physical, cognitive, emotional and psychological, undergo changes. The aim of this study was to compare the effectiveness of positive mindfulness training and health promoting lifestyle training on health resilience and psychological flexibility of the elderly. The research method was semi-experimental with a pre-test and post-test design with a control group. Among the elderly living in the nursing homes of the 5th district of Tehran in 2022, 45 elderly people were included in the study by purposeful sampling and were randomly divided into three groups (15 people) to be tested and replaced as controls. The research tools included questionnaires of health resilience (Gibhardt, 2001) and psychological flexibility (Bond et al., 2011). Positive mindfulness intervention and health-enhancing lifestyle training were conducted in 8 90-minute sessions for the experimental groups; But for the control group, no intervention was applied. Data were analyzed using covariance analysis with SPSS version 19 software. The results showed that positive mindfulness training on psychological flexibility (p<0.001, Eta=29, F=19.82) and health-promoting lifestyle on health stubbornness (p<0.001, Eta=29, F=19.26) are effective for the elderly. has had more Based on the findings of the health promoting lifestyle research by adjusting the lifestyle and maintaining responsibility towards physical and psychological health and positive mindset focusing on the facts and paying attention to the here and now and not denying various problems can be an effective method to increase Health tenacity and psychological flexibility of the elderly should be used.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Positive Mindset
  • Health Promoting Lifestyle
  • Health Resilience
  • Psychological Flexibility
  • Elderly

مراجع

امینی، سعیده؛ دهقانی چم پیری، اکرم؛ صالحی، اعظم؛ و سلطانی زاده، محمد. (1398). نقش سرمایه‌های روان‌شناختی و انعطاف‌پذیری روان‌شناختی در پیش‌بینی احساس تنهایی سالمندان. روان‌شناسی پیری، 5(1)، 88/77.
زرین‌فر، الناز؛ بلوطی، علیرضا؛ و میرزاوندی، جهانگیر. (1398). تاثیر آموزش مبتنی بر پذیرش و تعهد بر انعطاف‌پذیری، استرس ادراک‌شده و تاب‌آوری کارکنان زن بیمارستان. نشریه پژوهش توانبخشی در پرستاری، (۴)، 33-26.
رئیسی ناصحی، سپیده؛ دهقانی، اکرم؛ مرادی منش، فردین؛ و حقایقف عباس. (1399). پیش‌بینی سبک زندگی ارتقادهنده سلامت بر اساس احساس انسجام، انعطاف‌پذیری روان‌شناختی و تکانشگری در بیماران قلبی عروقی مبتلا به چاقی. فصلنامه تعالی در مشاوره و روان درمانی، 9(1)، 13-1.
علیجانی، سمیه؛ اکرمی، ناهید؛ و فقیه ایمانی، الهام. (1394). اثربخشی آموزش اصلاح سبک زندگی بر علایم روان‌شناختی و کنترل میزان قند خون در بیماران مبتلا به دیابت نوع دو. تحقیقات علوم رفتاری، ۱۳(۴)، 571-562.
عقیلی، سیدمجتبی؛ و میر شاهدهی، زینب. (1399). اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر کیفیت زندگی و سرسختی روانشناختی دختران 12 تا 18 ساله شهر گرگان. مجله پیشرفت های جدید در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش، 3(32)، 77-62.
علی اکبری دهکردی، مهناز؛ و بیتانه، مژگان. (1400). اثربخشی آموزش عناصر سرمایه‌های روانشناختی بر انعطاف‌پذیری روانشناختی و پریشانی روانشناختی زنان مبتلا به سرطان پستان. روانشناسی سلامت، 10(38)، 22-7.
عدالت، آزاده؛ دشت‌بزرگی، زهرا؛ و طالب‌زاده شوشتری، مرضیه. (1402). اثربخشی آموزش سبک زندگی ارتقادهنده سلامت بر سرسختی سلامت، شفقت به خود و تنظیم رفتاری هیجان در مبتلایان به دیابت نوع دو. مجله تحقیقات سلامت در جامعه، ۹(۱)، 87-75.
غفاری، فاطمه؛ فتوکیان، زهرا؛ و جنت علیپور، زهرا. (1399). تحلیل مفهوم سرسختی مرتبط با سلامت در سالمندان مبتلا به بیماری های مزمن متعدد: یک مدل هیبرید. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ۳۰(۱۸۶)، 122-107.
قاضی، منیژه. (1394). بررسی اثربخشی آموزش گروهی مبتنی بر امید بر سرسختی سلامت نوجوانان تالاسمی شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی، دانشگاه تهران.
لاکانی، نغمه؛ و اکبری، بهمن. (1400). اثربخشی روان درمانی مثبت نگر بر نظم جویی هیجانی، انعطاف پذیری شناختی و شادی ذهنی داشنجویان معتاد به اینترنت. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 64(3)، 3438-3421.
میرکمالی، فریاد؛ خسروی، علی؛ شایگان، محمد؛ کریمی افشار، الهه؛ و کریمی، علی. (1390). اثربخشی آموزش روانشناسی مثبت گرا بر انعطاف پذیری شناختی و سرسختی روانشناختی پرستاران. نشریه آموزش پرستاری، 10(3)، 10-1.
یزدانی، محمد؛ و اسماعیلی، محمد. (1398). اثربخشی برنامه آموزش ذهن آگاهی مثبت بر پاسخ به استرس و علائم افسردگی پسران نوجوان دارای علائم افسردگی. مجله روانشناسی، 23(2)، 216-199.
یزدانی، محمد؛ اسماعیلی، مریم؛ و نامداری، کوروش. (1396). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی مثبت بر خودشفقت‌ورزی نوجوانان پسر دارای نشانه‌های افسردگی. پژوهش نامه روانشناسی مثبت، 3(4)، 76-65.
Allen, J., Romate, J., & Rajkumar, E. (2021). Mindfulness-based positive psychology interventions: a systematic review. BMC Psychology, 9(116), 1-18.
Beumeler, L., Waarsenburg, E., Booij, S., Scheurink, A., & Hoenders, H. (2018). Evaluation of a lifestyle intervention program in primary care on physical and mental health and quality of life of cancer survivors: A pilot study. European Journal of Integrative Medicine, 23(1), 1-5.
Brilli, Y., Lucifora, C., Russo, A., & Tonello, M. (2020). Vaccination take-up and health: Evidence from a flu vaccination program for the elderly. Journal of Economic Behavior & Organization, 179(1), 323-341.
Bond, F., Hayes, S., Baer, R., Carpenter, K., Guenole, N., & Orcutt, H. (2011). Preliminary psychometric properties of the acceptance and action questionnaire-II: A revised measure of psychological inflexibility and experiential avoidance. Behavior Therapy, 42(4), 676-688.
Cress, V., & Lampman, C. (2007). Hardiness, stress, and health-promoting behaviors among college students. Journal of Undergraduate Research, 12(1), 18-23.
Cattivelli, R., Castelnuovo, G., Musetti, A., Varallo, G., Spatola, C., & Riboni, F. (2018). ACTonHEALTH study protocol: promoting psychological flexibility with activity tracker and mHealth tools to foster healthful lifestyle for obesity and other chronic health conditions. Trials, 19(659), 1-11.
Dymecka, J., Bidzan-Bluma, I., Bidzan, M., Borucka-Kotwica, A., Atroszko, P., & Bidzan, M. (20200. Validity and reliability of the Polish adaptation of the health-related hardiness scale – The first confirmatory factor analysis results for a commonly used scale. Health Psychology Report, 8(3), 248-262.
Deledda, G., Giansante, M., Poli, S., Geccherle, E., Fantoni, G., Scandola, M., Magarotto, R., & Gori, S. (2018). The role of psychological flexibility in cancer pain. Journal of Psychosomatic Research, 109(10), 98-104.
Dheer, R., & Lenartowicz, T. (2019). Cognitive flexibility: Impact on entrepreneurial intentions. Journal of Vocational Behavior, 115(1), 103-109.
Feig, E., Celano, C., Massey, C., Chung, W., Romero, P., Harnedy, L., & Huffman, J. (2021). Association of midlife status with response to a positive psychology intervention in patients with acute coronary syndrome. Journal of the Academy of Consulation-Liaison Psychiatry, 62(2), 220-227.
Gebhardt, W., Vander Doef, M., & Paul, L. (2001). The revised health hardiness inventory (RHHI-24): Psychometric properties and relationship with self-reported health and health behavior in two Dutch samples. Health Education Research, 16(5), 579-592.
Igarashi, Y., Staples, J., Vigil, S., & Pero, G. (2022). The impact of psychological flexibility in the relationship between discrimination and internalized transnegativity among transgender and gender expansive adults. Journal of Contextual Behavioral Science, 24(4), 42-50.
Ivtzan, I., & Lomas, T. (2016). Mindfulness in positive psychology: The science of meditation and wellbeing. London: Routledge/Taylor & Francis Group Publisher.
Jie, L., Xueli, L., Caixia, T., & Yanping, W. (2019). The current status and influencing factors of health-related hardiness among maintenance hemodialysis patients. Chinese Journal of Integrative Nursing, 5(9), 10-14.
Joseph-Shehu, E., & Ncama, B. (2017). Evidence on health-promoting lifestyle practices and information and communication technologies: Scoping review protocol. BMJ Open, 7(4), 1-14.
Kim, E., Nho, J., Kim, H., & Park, S. (2021). The effects of lifestyle interventions on the health-promoting behavior, type D personality, cognitive function and body composition of low-income middle-aged Korean Women. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(6), 1-12.
Lu, J., Zhang, C., Xue, Y., Mao, D., Zheng, X., Wu, S., & Wang, X. (2019). Moderating effect of social support on depression and health promoting lifestyle for Chinese empty nesters: A cross-sectional study. Journal of Affective Disorders, 256(1), 495-508.
Lewis, E., Heimberg, R., Gilroy, S., & Buckner, J. (2021). The impact of brief mindfulness training on postevent processing among individuals with clinically elevated social anxiety. Behavior Therapy, 52(4), 785-796.
Marais, G., Lantheaume, S., Fiault, R., & Shankland, R. (2020). Mindfulness-based programs improve psychological flexibility, mental health, well-being, and time management in academics. European Journal of Investigation in Health, Psychology and Education, 10(1), 1035-1050.
Rathnayake, N., Alwis, G., Lenora, J., Mampitiya, I., & Lekamwasam, S. (2020). Effect of health-promoting lifestyle modification education on knowledge, attitude, and quality of life of postmenopausal women. BioMed Research International, 3(5), 1-11.
Tao, J., He, K., & Xu, J. (2021). The mediating effect of self-compassion on the relationship between childhood maltreatment and depression. Journal of Affective Disorders, 291(1), 288-293.
Ural, A., & Beji, N. (2021). The effect of health-promoting lifestyle education program provided to women with gestational diabetes mellitus on maternal and neonatal health: A randomized controlled trial. Psychology, Health & Medicine, 26(6), 657-670.
Watts, R., & Luoma, J. (2020). The use of the psychological flexibility model to support psychedelic assisted therapy. Journal of contextual behavioral science, 15(1), 92-102.
Xie, Y., An, W., Zheng, C., Zhao, D., & Wang, H. (2022). Multidimensional health literacy profiles and health-related behaviors in the elderly: A cross-sectional survey. International Journal of Nursing Sciences, 9(2), 203-210.
Yavuz, B., & Dilmac, B. (2020). The relationship between psychological hardiness and mindfulness in university students: The role of spiritual well-being. Spiritual Psychology and Counseling, 5(1), 257-271.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 30 اردیبهشت 1403
  • تاریخ بازنگری: 22 خرداد 1403
  • تاریخ پذیرش: 29 خرداد 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار