اثربخشی فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد بر تعامل والد- فرزندی و تکانشگری دانش‌آموزان با مشکلات رفتاری- هیجانی برونی‌سازی شده

مبینی کشه, فریبا; جدیدی, محسن; پورسیدآقایی, زهراسادات

doi:10.22034/jmpr.2024.60779.6114

اثربخشی فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد بر تعامل والد- فرزندی و تکانشگری دانش‌آموزان با مشکلات رفتاری- هیجانی برونی‌سازی شده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری تخصصی گروه مشاوره و راهنمایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

² دانشیار، گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

³ استادیار، گروه مشاوره، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران.

10.22034/jmpr.2024.60779.6114

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد بر تعامل والد-فرزندی و تکانشگری دانش‌آموزان با مشکلات رفتاری- هیجانی برونی‌سازی شده انجام شد. پژوهش حاضر کاربردی، از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه گواه و دوره پیگیری دوماهه بود. جامعه آماری شامل دانش‌آموزان دارای مشکلات رفتاری- هیجانی برونی‌سازی شده بود که در دوره اول متوسطه در سال تحصیلی 1402-1401 در شهرستان اسلام شهر مشغول به تحصیل بودند. در این پژوهش تعداد 35 دانش‌آموزان دارای مشکلات رفتاری- هیجانی برونی‌سازی شده با روش نمونه‌گیری هدفمند (با توجه به ملاک‌های ورود به پژوهش) انتخاب و با شیوه تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه جای‌دهی شدند (18 دانش‌آموز در گروه آزمایش و 17 دانش‌آموز در گروه گواه). والدین دانش‌آموزان گروه آزمایش مداخله فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد را طی هشت هفته در هشت جلسه 90 دقیقه‌ای دریافت نمودند. در این پژوهش از سیاهه رفتاری- هیجانی کودکان و نوجوانان (CABEI)، پرسشنامه تعامل والد- فرزندی (PCIQ) و پرسشنامه‌ تکانشگری (IQ) استفاده شد. داده‌های با تحلیل واریانس آمیخته با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS₂₃ تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد بر تعامل والد-فرزندی (0/0001>P؛ 0/53=Eta؛ 37/42=F) و تکانشگری (0/0001>P؛ 0/66=Eta؛ 64/20=F) دانش‌آموزان با مشکلات رفتاری- هیجانی برونی‌سازی شده تأثیر معنادار دارد. بر اساس یافته‌های حاصل از پژوهش حاضر، فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد با بهره‌گیری از انعطاف‌پذیری شناختی و آشنایی والدین با حریم روان‌شناختی و مرزبندی بین والد و فرزند، شیوه‌های کنترل نامناسب و باورها و اصول ناکارآمد و غیرمنطقی می‌تواند به عنوان روشی کارآمد در جهت بهبود تعامل والد-فرزندی و کاهش تکانشگری دانش‌آموزان با مشکلات رفتاری- هیجانی برونی‌سازی شده مورد استفاده قرار داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

روانشناسی

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Acceptance and Commitment Based Parenting on Parent-Child Interaction and Impulsivity of Students with Externalized Behavioral-Emotional Problems

نویسندگان [English]

Fariba Mobini Kashe ¹
Mohsen Jadidi ²
Zahrasadat Pourseyyed Aqaei ³

¹ Ph.D. student of Counseling and Guidance Department, Faculty of Psychology and Education, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

² Associate Professor, Department of Psychology, Faculty of Humanities, Qods City Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

³ Assistant Professor, Department of Counseling, Faculty of Education and Psychology, Al-Zahra University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The present study was conducted to investigate the effectiveness of acceptance and commitment based parenting on parent-child interaction and impulsivity of students with externalized behavioral-emotional problems. The statistical population included students with externalized behavioral-emotional problems who were studying in the first period of secondary school in the academic year of 2022-2023 in Islamshahr city. In this research, 35 students with externalized emotional-behavioral problems were selected by purposeful sampling (according to the criteria for entering the research) and randomly assigned to experimental and control groups (18 students in the experimental group and 17 students in the control group). The parents of the students in the experimental group received the acceptance and commitment based parenting intervention during eight weeks in eight 90-minute sessions. Children and Adolescents Behavioral- Emotional Inventory (CABEA), Parent-Child Interaction Questionnaire (PCIQ) and Impulsivity Questionnaire (IQ) were used in the present study. The data were analyzed through mixed ANOVA via SPSS23 software. The results showed that acceptance and commitment based parenting has significant effect on the parent-child interaction (p<0001, Eta=0.53, F=37.42) and impulsivity (p<0001, Eta= 0.66, F=64.20) in the students with externalized behavioral-emotional problems. According to the findings of the present study, acceptance and commitment based parenting can be used as an efficient method to increase parent-child interaction and decrease impulsivity of students with externalized behavioral-emotional problems through employing Cognitive flexibility and familiarity of parents with psychological privacy and demarcation between parent and child, inappropriate control methods and ineffective and irrational beliefs and principles.

کلیدواژه‌ها [English]

Acceptance and Commitment Based Parenting
Externalized Behavioral Emotional Problems
Impulsivity
Parent-Child Interaction

مراجع

امینی ناغانی، شهریار.، نجارپوریان، سمانه.، سماوی، عبدالوهاب. (1399). مقایسه اثربخشی آموزش فرزند پروری مثبت با فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد بر پرخاشگری مادران و نشانه‌های اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، 28(1)، 67-77.

بیاتی اشکفتکی، سحر.، احمدی، رضا.، چرامی، مریم.، و غضنفری، احمد. (1401). اثربخشی آموزش خودمتمایزسازی بر کیفیت دلبستگی و ناگویی هیجانی نوجوانان طلاق با اختلال رفتار برونی سازی شده. روشها و مدلهای روانشناختی، 13(47)، 53-68.

تردست، کوثر.، امان الهی، عباس.، رجبی، غلامرضا.، اصلانی، خالد.، شیرالی نیا، خدیجه. (1399). اثربخشی آموزش فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اضطراب کودکان و استرس فرزندپروری مادران. پایش، 20(1)، 91-107.

جلالی دهکردی، داریوش.، آقابابایی، عزیزالله. (1391). مقایسه تاثیر روش‌های پیشگیری از سوءمصرف مواد بر تکانشگری و راهبردهای مقابله‌ای دانش‌آموزان پسر، دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 13(4)، 17-5.

جلالی، داریوش.، آقایی، اصغر.، و شمسی پور، مریم. (1401). اثربخشی آموزش فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد و فرزنددرمانی بر اختلال نافرمانی مقابله ای کودکان پیش دبستانی و رضایت از زندگی مادران. دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی، 23(1)، 137-154.

حاج خدادادی، داوود.، اعتمادی، عذرا.، عابدی، محمدرضا.، جزایری، رضوان السادات. (1400). اثربخشی برنامه فرزندپروری مثبت بر والدگری موثر و کیفیت رابطه والد-فرزندی در مادران دارای نوجوان. مجله علوم روانشناختی، 20(98)، 185-197.

حسینی یزدی، سیدعاطفه.، مشهدی، علی.، کیمیایی، سیدعلی.، و امین یزدی، سیدامیر. (1401). مقایسه اثربخشی برنامه آموزشی فرزندپروری ذهن آگاهانه همراه با آموزش مدیریت والدین (آموزش ترکیبی) با آموزش فرزندپروری ذهن آگاهانه و آموزش مدیریت والدین به تنهایی بر کاهش مشکلات رفتاری برونی سازی شده و درونی سازی شده کودکان. تحقیقات علوم رفتاری، 20(1)، 83-97.

حمیدی، معصومه.، شریعت، سهیلا.، آقابزرگی، سمیه.، و کشاورزمحمدی، ربابه. (1398). اثربخشی ذهن آگاهی کودک محور بر تکانشگری و پرخاشگری کودکان مبتلا به اختلال رفتاری برون نمود. سلامت روان کودک، 6(4)، 144-155.

علی قنواتی، سارا.، شریفی، طیبه.، غضنفری، احمد.، عابدی، محمدرضا.، و نقوی، اعظم. (1398). اثربخشی بسته آموزشی تعامل والد-فرزند بر کیفیت دلبستگی کودکان دارای تعامل مادر-کودک ناکارآمد. توانمندسازی کودکان استثنایی، 10(2)، 239-247.

رادفر، شیوا.، زارعی، اقبال.، سودانی، منصور.، و معلم، مهناز. (1401). اثربخشی بسته آموزشی فرزندپروری بر کاهش مشکلات پرخاشگری و قانون شکنی نوجوانان: یک مطالعه نیمه آزمایشی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 21(1)، 17-32.

ساطوریان، عباس.، طهماسبیان، کارینه.، و احمدی، محمدرضا. (1395). نقش ابعاد والدگری و رابطه والد کودک در مشکلات رفتاری درونی‌سازی شده و برونی‌سازی شده کودکان. خانواده پژوهی، 12(48)، 683-705.

سلطانی، فاطمه. (1401). تاثیر شیوه های فرزندپروری بر سبک های هویت دانش آموزان دختر متوسطه اول. پژوهشنامه اورمزد، 59 (2)، 125-151.

شهنی ییلاق، منیجه.، عزیزی مهر، الهه.، و مکتبی، غلامحسین. (1393). رابطه علی تعارض آشکار و تعارض نهان بین والدین با عملکرد تحصیلی با میانجی‌گری رابطه والد فرزند، رفتار ضداجتماعی و افسردگی در دانش‌آموزان دبیرستانی. دوفصلنامه مشاوره کاربردی، 2(3)، 16-1.

عظیمی‌فر، شیرین.، جزایری، رضوان السادات.، فاتحی‌زاده، مریم السادات.، عابدی، احمد. (1398). هم سنجی اثربخشی آموزش مدیریت والدین و آموزش فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد بر مشکلات رفتاری برونی‌سازی شده کودکان در سنین پیش از دبستان، پژوهش‌های کاربردی روان‌شناختی، 10(2)، 1-18.

فقیهی، محمدصالح.، کجباف، محمدباقر. (1395). اثربخشی آموزش فرزندپروری مبتنی بر رویکرد پذیرش و تعهد به مادران بر عزت نفس کودکان دچار شکاف لب و کام: پژوهش مورد منفرد، روان شناسی کاربردی، 10(4)، 453-476.

قره داغی، مهناز.، و امانی، احمد. (1401). اثربخشی آموزش مهارت فرزندپروری مثبت (Triple P) بر کیفیت رابطه مادر-کودک, خودکارآمدی والدگری و کنترل عواطف مادران دارای کودکان طلاق. خانواده پژوهی، 18(3)، 423-443.

گلپایگانی، فاطمه.، بیات، بنفشه.، مجدیان، وحید.، آقابزرگی، سمیه. (1397). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کیفیت دلبستگی و نوع دوستی کودکان دارای مشکلات رفتاری برونی‌سازی شده. فصلنامه کودکان استثنایی، 18(4)، 88-77.

نادری، فرح.، و حق‌شناس، فریبا. (1388). رابطه تکانشگری و احساس تنهایی با میزان استفاده از تلفن همراه در دانشجویان، یافته‌های نو در روانشناسی، 4(12)، 121-111.

Allmann, A.E., Coyne, L.W., Michel, R., McGowan, R. (2020). Acceptance and commitment therapy–enhanced exposures for children and adolescents. Exposure Therapy for Children with Anxiety and OCD, 202, 405-431.

Barratt, E., Stanford, M. S., Kent, T. A., & Felthous, A. (2004). Neuropsychological and cognitive psychophysiology substrates of impulsive aggression. Biological Psychiatry, 41(12), 1045-1061.

Bautista, A.B., Ruiz, F.J., Suárez-Falcón, J.C. (2023). Acceptance and commitment therapy in parents of children with cancer at psychosocial risk: A randomized multiple baseline evaluation. Journal of Contextual Behavioral Science, 29, 109-121.

Bradford, K., Barber, B.K. (2008). Interparental conflict, parent-child conflict, and youth problem behavior. Journal of Family Issues, 6(4), 780-805.

Butler, K. (2015). Parenting Programs in the ACT. Nigeria: Families ACT.

Chi, X., Cui, X. (2020). Externalizing problem behaviors among adolescents in a southern city of China: Gender differences in prevalence and correlates. Children and Youth Services Review, 119, 1056-1059.

Darawshy, N.A., Haj-Yahia, M.M. (2018). Palestinian adolescents' exposure to community violence and internalizing and externalizing symptoms: Parental factors as mediators, Children and Youth Services Review, 95, 397-406.

Finch, J.E., Akhavein, K., Patwardhan, I., Clark, C.A.C. (2023). Teachers' self-efficacy and perceptions of school climate are uniquely associated with students' externalizing and internalizing behavior problems. Journal of Applied Developmental Psychology, 85, 1015-1019.

Fine, M. A., Moreland, J. R., & Schwebel, A. I. (1983). Long-term effects of divorce on parent-child relationships. Developmental Psychology, 19(3), 703-713.

Flujas-Contreras, J.M., Gómez, I. (2018). Improving flexible parenting with Acceptance and Commitment Therapy: A case study. Journal of Contextual Behavioral Science, 8, 29-35.

Hahs, A.D., Dixon, M.R., Paliliunas, D. (2019). Randomized controlled trial of a brief acceptance and commitment training for parents of individuals diagnosed with autism spectrum disorders. Journal of Contextual Behavioral Science, 12, 154-159.

Heffer, T., Willoughby, T. (2021). A person-centered examination of emotion dysregulation, sensitivity to threat, and impulsivity among children and adolescents: An ERP study. Developmental Cognitive Neuroscience, 47, 1009-1014.

Herwaarden, A., Schuiringa, H., Nieuwenhuijzen, M., Castro, B., Lochman, J.E., Matthys, W. (2022). Therapist alliance building behavior and treatment adherence for dutch children with mild intellectual disability or borderline intellectual functioning and externalizing problem behavior. Research in Developmental Disabilities, 128, 1042-1047.

Keute, M., Krauel, K., Heinze, H., & Stenner, M.(2018). Intact automatic motor inhibition in attention deficit hyperactivity disorder. Cortex, 109, 215-225. https://doi.org/10.1016/j.cortex.2018.09.018

Lahav-Kadmiel, Z., Brunstein-Klomek, A. (2018). Bullying victimization and depressive symptoms in adolescence: The moderating role of parent-child conflicts among boys and girls. Journal of Adolescence, 68, 152-158.

Lockwood, J., Townsend, E., Daley, D., Sayal, K. (2020). Impulsivity as a predictor of self-harm onset and maintenance in young adolescents: a longitudinal prospective study. Journal of Affective Disorders, 274, 583-592.

McCarthy, M.J., Brumback, T., Thomas, M.L., Meruelo, A.D. (2023). The relations between chronotype, stressful life events, and impulsivity in the Adolescent Brain Cognitive Development (ABCD) study. Journal of Psychiatric Research, 167, 119-124.

Nakamura, B., Ebesutani, C., Bernstein, A., & Chorpita, B. (2009). A psychometric analysis of the Child Behavior Checklist DSM-oriented Scales. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 31(4), 178-189.

Osborn, T.L., Wasil, A.R., Venturo-Conerly, K.E., Schleider, J.L., Weisz, J.R. (2020). Group Intervention for Adolescent Anxiety and Depression: Outcomes of a Randomized Trial with Adolescents in Kenya. Behavior Therapy, 51(4), 601-615.

Richard, J., Temcheff, C., Fletcher, E., Lemieux, A., Derevensky, J., Déry, M. (2022). An empirical investigation of the externalizing and internalizing pathways to disordered gaming behavior: A longitudinal study across childhood and adolescence. Computers in Human Behavior, 128, 1070-1074.

Riise, E.N., Wergeland, G.J.H., Njardvik, U., Öst, L. (2021). Cognitive behavior therapy for externalizing disorders in children and adolescents in routine clinical care: A systematic review and meta-analysis. Clinical Psychology Review, 83, 1019-1024.

Sanchez, H., Clark, D.A., Fields, S.A. (2019). The relationship between impulsivity and shame and guilt proneness on the prediction of internalizing and externalizing behaviors. Helyon, 5(11), 2746-2749.

Shan, W., Zhang, Y., Zhao, J., Zhang, Y., Cheung, E.F.C., Chan, R.C.K., Jiang, F.(2019). Association between Maltreatment, Positive Parent–Child Interaction, and Psychosocial Well-Being in Young Children. The Journal of Pediatrics, 213, 180-186.

Silva, C.T.B., Costa, M.A., Kapczinski, F., Aguiar, B.W., Salum, G.A., Manfro, G.G.(2017). Inflammation and internalizing disorders in adolescents. Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biological Psychiatry, 77, 133-137.

Takahashi, T., Ishizu, .K., Matsubara, K., Ohtsuki, T., Shimoda, Y. (2020). Acceptance and commitment therapy as a school-based group intervention for adolescents: An open-label trial. Journal of Contextual Behavioral Science, 16, 71-79.

Temelturk, R.D., Yurumez, E., Uytun, M.C., Oztop, D.B. (2021). Parent-child interaction, parental attachment styles and parental alexithymia levels of children with ASD. Research in Developmental Disabilities, 112, 1039-1044.

Trent, E.S., Viana, A.G., Raines, E.M., Woodward, E.C., Storch, E.A., Zvolensky, M.J. (2019). Parental threats and adolescent depression, The role of emotion dysregulation. Psychiatry Research, 276, 18-24.

Uramoto, M., Moore, C., Garcia, Y., Kurumiya, Y. (2023). The effect of brief acceptance and commitment training on values-based behaviors of Japanese parents of children with autism. Journal of Contextual Behavioral Science, 29, 1-12.

Wang, Y., Fu, C., Wang, M. (2021). The additive and interactive effects of parental harsh discipline and boys’ gender-related traits on boys’ externalizing problem behaviors. Children and Youth Services Review, 112, 1059-1064.

Whittingham, K., Sheffield, J., Mak, C., Wright, A., Boyd, R.N. (2022). Parenting Acceptance and Commitment Therapy: An RCT of an online course with families of children with CP. Behaviour Research and Therapy, 155, 1041-1049.

Wu, X.Y., Bastian, K., Ohinmaa, A., Veugelers, P.(2018). Influence of physical activity, sedentary behavior, and diet quality in childhood on the incidence of internalizing and externalizing disorders during adolescence: a population-based cohort study. Annals of Epidemiology, 28(2), 86-94.

Zhang, Y., Davey, C., Larson, N., Reicks, M. (2019). Influence of parenting styles in the context of adolescents' energy balance-related behaviors: Findings from the FLASHE study. Appetite, 142, 1043-1048.

Zhang, Y., Yang, X., Liu, X., Jia, C. (2023). Longitudinal association of family conflict and suicidal behaviors among Chinese adolescents: The mediation effect of internalizing and externalizing problems. Journal of Affective Disorders, 321, 96-101.