فراتحلیل نقش طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه بر شاخص‌های روابط بین زوجین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف فراتحلیل پژوهش‌های حوزه طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه بر شاخص‌های روابط بین زوجین انجام گرفت. تعداد 47 پژوهش اولیه بر اساس ملاک‌های ورود و خروج از بین مقالات و پایان‌نامه‌های داخل کشور انتخاب و در فرم ورود اطلاعات مصرآبادی (1395) وارد شد. اندازه‌های اثر خلاصه مدل تصادفی نقش طرح‌واره‌های اولیه به تفکیک شاخص‌های مثبت و منفی در روابط بین زوجین برابر با 0/115- و 0/214 به دست آمد. با توجه به مقدار بالای ناهمگنی اندازه‌های اثر به تفکیک انواع طرح‌واره‌ها تحلیل شد. در ارتباط با شاخص‌های منفی به ترتیب بزرگ‌ترین اندازه‌های اثر در منفی‌گرایی/بدبینی، محدودیت‌های مختل و متغیر کلی طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه و در مورد شاخص‌های مثبت نیز بزرگ‌ترین اندازه اثر با متغیر کلی طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه، اطلاعت و قطع ارتباط و طرد دیده شد. همچنین بزرگ‌ترین اندازه‌های اثر طرح‌واره‌ها بر صمیمیت کلی بین زوجین و طلاق عاطفی مشاهده شد. تلویحات این فراتحلیل بر اثرات متوسط طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه بر شاخص‌های متنوع در روابط بین زوجین تأکید دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Role of Early Maladaptive Schemas on the Relationship Between Couples: A Meta-Analysis

نویسنده [English]

  • Negar Ostovar
Assistant Professor, Department of Education and Psychology, Payame Noor University (PNU), Tehran, Iran.
چکیده [English]

Early maladaptive schemas are persistent cognitive patterns that are associated with a number of psychological problems. Research shows that these schemas can be associated with relationship problems between couples. The aim of this study was meta-analyze the researches in the field of early maladaptive schemas on the relationship between couples. A total of 47 initial researches were selected based on entry criteria from articles and dissertations in the country. The summary effect sizes of the random model by separating positive and negative indicators in the relationships between couples were obtained -0.115 and 0.214. Due to the high amount of heterogeneity, the effect sizes were analyzed separately for different schemas. In negative indicators, respectively, the largest effect sizes were seen in negativity/ pessimism, impaired Limits and general variables of early maladaptive schemas and in positive indicators, the largest effect size with general variable of early maladaptive schemas, subjugation and abandonment / instability. The largest effect size was observed on overall intimacy between couples and emotional divorce. The implications of this meta-analysis emphasize the average effects of early maladaptive schemas on various indicators in the relationship between couples.

کلیدواژه‌ها [English]

  • couples
  • early maladaptive schemas
  • marriage
  • meta-analysis
آرین فر، نیره و پورشهریاری، مه سیما. (1396). مدل معادلات ساختاری پیش بینی تعارضات زناشویی بر اساس طرحواره های ناسازگار اولیه حوزه بریدگی و طرد و متغیر میانجی سبک های عشق ورزی. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان درمانی. 8(29)، 134-107.
استیری، راحله. (1391). مقایسه رابطه طرحواره های ناسازگار اولیه با میزان رضایت زناشویی در مبتایان به اختلال افسردگی و اختلال وسواس فکری-عملی. پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
آلتوان، راضیه. ( 1394). رابطه بین طرحواره های ناسازگاری با نگرش به عشق و رضایت زناشویی بین زوجین 5 سال اول زندگی در شهر بوشهر. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت.
امیرفیروزی، سهیلا. (1392). پیش بینی رضایت زناشویی بر اساس طرحواره های ناسازگار اولیه، تحریفات شناختی بین فردی و تیپ شخصیتی زوجین. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران.
انصاری، پروین. (1393). رابطه طرحواره های ناسازگار اولیه، سبک های عشق ورزی و الگوهای ارتباطی زوجین با کیفیت زناشویی. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه رازی، کرمانشاه.
بازدار، خالد؛ سیداصغر، موسوی. (1396). بررسی و تحلیل نقش طرحواره های ناسازگار اولیه و کمال گرایی منفی در پیش بینی طلاق عاطفی بین زوجین. فصلنامه فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده، 13(43)، 93-116.
باوی، ساسان؛ مسعودی فر، معصومه؛ رضایی، سعید و طیب، عبدالرضا.( 1392). بررسی رابطه بین باورهای فراشناختی و طرحواره های ناسازگار اولیه با علایم وسواسی– اجباری دانشجویان دانشگاه آزاد اهواز، نشریه علوم رفتاری، 5(161)، 9-24.
بختیاری، انسیه؛ حسینی، سعیدالسادات؛ عارفی، مختار و افشاری نیا، کریم. (1397). مدل علی روابط فرازناشویی بر اساس سبک های دلبستگی و طرحواره های ناسازگار اولیه: نقش واسطه ای صمیمیت زناشویی و سبک های عشق ورزی. فصلنامه علمی پژوهشی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران.  7(2)، 258-245.
بساطی، آزیتا. (1395). رابطه طرحواره های ناسازگار اولیه، سبک دلبستگی و بخشودگی با تعارض زناشویی دبیران متاهل زن کرمانشاه. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه رازی، کرمانشاه.
بهبودی، معصومه و احمدی طهور سلطانی، محسن.( 1396). رابطه بین بدرفتاری در کودکی با سومصرف مواد در بزرگسالی: نقش واسطه ای طرحواره های ناسازگار اولیه، فصلنامه پرستار و پزشک در رزم،  5(17)، 37-48.
بهرامیان، طیبه. ( 1395). بررسی نقش ویژگی های شخصیتی و طرحواره های ناسازگار اولیه در پیش بینی رضایت زناشویی. پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه سمنان.
پیروی، مریم و بهرامی، هادی. (1396). بررسی رابطه طرحواره ناسازگار اولیه زوجین وسازگاری زناشویی در دانشجویان متاهل واحد علوم تحقیقات تهران. مجله رویش روان شناسی. 6(1)، 158-131.
پیش قدم، علی. (1393). مقایسه ویژگی های شخصیتی، سبک های دلبستگی و طرحواره های ناسازگار اولیه افراد متقاضی طلاق با افراد عادی. پایان نامه منتشز نشده کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
خانی، سمیرا. ( 1396). پیش بینی رضایت از زندگی و سازگاری زناشویی بر اساس طرحواره های ناسازگار اولیه. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهر قدس.
خلیلی، خلیل. (1394). رابطه طرحواره های ناسازگار اولیه و خود تنظیمی با رضایت زناشویی فرهنگیان شهرستان پارسیان. پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت.
دائمی، فاطمه. ( 1391). بررسی نقش روان بنه های ناسازگار نخستین و تمایز یافتگی بر میزان تعارض زناشویی. پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران.
دربا، محمد.، محمودپور، عبدالباسط.، ایجادی، سحر. و یوسفی، ناصر. (۱۴۰۰). رابطه طرحواره های ناسازگار اولیه با رضایت زناشویی و کیفیت زندگی در زنان دارای همسر وابسته به مواد، اعتیاد پژوهی، 15 (60)، ۳۷۳-۳۹۳.
دهقانی، محسن. (1395). ویژگی های شخصیتی، طرحواره های ناسازگار اولیه و کارکرد خانواده در زوجین متقاضی و غیر متقاضی طلاق. فصلنامه خانواده پژوهی، 12(48)، 575-592.
ذوالفقاری، مریم؛ فاتحی زاده، مریم و عابدی، محمدرضا. (1387). تعیین رابطه بین طرحواره های ناسازگار اولیه با ابعاد صمیمیت زناشویی زوجین شهر اصفهان. فصلنامه خانواده پژوهی، 4(15)، 261- 247.
رباط جزی، سید مجتبی. (1398). پیش بینی گرایش به روابط فرازناشویی بر اساس صفات تاریک شخصی و طرحواره های ناسازگار اولیه «آزمون نقش واسطه ای صمیمیت زناشویی». پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه شاهد.
رجبی، غلامرضا؛ یوسفی مقدم، مرضیه و اصلانی، خالد. (1396). ارزیابی مدل افسردگی و رضایت زناشویی زنان بر اساس طرحواره های ناسازگار اولیه و سبک های مقابله ای شوهران مبتلا به مواد افیونی. فصلنامه پژوهشهای مشاوره، 17(65)،104-124.
رستمی، عثمان.(1396). نقش طرحواره های ناسازگار اولیه و تمایز یافتگی خود در فرسودگی زناشویی و طلاق عاطفی زوجین. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی.
رفاهی، ژاله؛ قادری، زهرا؛ و بهمنی، مجید. (1390). تاثیر آموزش زوج درمانی طرحواره محور بر بهبود عملکرد زوجین. مجله روش ها و مدل های روان شناختی( ویژه نامه)، 2، 29-45.
روبراهان، افسانه. (1395). رابطه بلوغ عاطفی، تمایز یافتگی و طرحواره های ناسازگار اولیه با روابط فرازناشویی. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علم و فرهنگ.
زارع، فاطمه. (1396). پیش بینی دلزدگی زناشویی بر پایه عملکرد خانواده و طرحواره های ناسازگار اولیه در زنان شاغل (کارمند، کارگر) شهر مهریز. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، پردیس علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه یزد.
سجادی نژاد، کریم.( 1396). نقش پیش بینی کنندگی طرحواره های ناسازگار اولیه برای تعهد زناشویی و رضایت جنسی. پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت.
سیفی زاده آرانی، حامد؛ زارعی محمودآبادی، حسن و بخشایش، علیرضا. (1389). رابطه طرحواره اولیه و سازگاری زناشویی با واسطه گری ترس از صمیمیت در متاهلین. فصلنامه خانواده پژوهی. 15(60)، 486- 467.
سیفی، فاطمه. ( 1396). نقش طرحواره های ناسازگار اولیه و تمایزیافتگی خود در سبک فرزندپروری و کیفیت زندگی زوجین. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی.
شاطری، سمیرا. (1394). رابطه طرحواره های ناسازگار اولیه، احقاق جنسی با دلزدگی زناشویی و میانجیگری صمیمیت. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی، داتشگاه رازی.
شاه حسینی، سمیه. (1396). 467-486 پیش بینی رضایت زناشویی بر اساس طرحواره های ناسازگار اولیه و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور، تهران جنوب.
صابونچی، فرانک؛ دوکانه ای فرد، فریده و بهبودی، معصومه.(1399). الگوی ساختاری رضایت زناشویی بر اساس سبک های دلبستگی و طرحواره های ناسازگار اولیه با میانجی گری هیجان خواهی. فصلنامه علمی روانشناسی کاربردی، 14، (1, 53)، 119-138.
صمدی فر، آذر (1392). رابطه مستقیم و غیر مستقیم طرحواره ناسازگار اولیه حوزه بریدگی و طرد و رضایت زناشویی با میانجیگری سبک دلبستگی نا ایمن و افسردگی در کارمندان متاهل ادارات دولتی شهراهواز. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران، اهواز.
عالیشوندی، خیرالنساء. (1392). رابطه طرحواره های ناسازگار اولیه با احساس بیگانگی از خود رضایت زناشویی در زنان متقاضی طلاق شهر بندرعباس. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت.
عبدالهی قهی، حمیدرضا. (1395). پیش بینی صمیمیت زناشویی بر اساس طرحواره ناسازگار اولیه و سبک دلبستگی در دانشجویان متاهل علوم انتظامی استان تهران. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهر قدس.
عشقی، منیره. (1392). بررسی رابطه میان الگوهای ارتباطی زوجین سبک های دلبستگی و طرحواره های ناسازگار اولیه با تعهد و  انسجام خانواده در بین دانشجویان متاهل. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی.
کرمی، الهه. (1391). بررسی و مقایسه طرحواره های ناسازگار اولیه و سبک های دلبستگی مردان مرتکب درجات بالای خشونت علیه همسرانشان با مردان مرتکب درجات پایین خشونت علیه همسرانشان. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه الزهرا.
لطفی، راضیه؛ دنیوی، وحید؛ و خسروی، زهره. (1386). مقایسه طرحواره های ناسازگار در سربازان مبتلا به اختلالات شخصیت دسته ب و سربازان سالم. مجله دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، 5(2)،1261-1266.
مامی،شهرام؛ صفرنیا، افشین. (1397). اثربخشی رویکرد زوج درمانی سیستمی- سازه گرا بر طرحواره های ناسازگار اولیه و گرایش به روابط فرازناشویی زنان متقاضی طلاق. مطالعات روان شناختی،1 (14) ، 76-90.
محمدی، بهاره. ( 1392). پیش بینی تعهد زناشویی بر اساس طرحواره های ناسازگار اولیه، رضایت زناشویی و نگرش های مذهبی در زوجین ساکن شهر تهران. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران.
محمودیان دستنایی، طاهره؛ امیری، شعله؛ نشاط دوست، حمیدطاهر و منشئی، غلام رضا. ( 1396). مقایسه اثربخشی طرحواره درمانی و درمان شناختی رفتاری بر باورهای اختلال خوردن در بیماران بی اشتها و پر اشتهای عصبی با توجه به پیوند والدینی، نشریه روانشناسی بالینی و شخصیت، 16(3)، 38-52.
مصرآبادی، جواد. (1395). فراتحلبل: مفاهیم، نرم افزار و گزارش نویسی، تبریز: انتشارات دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
معما، ندا. ( 1394). بررسی رابطه سبک های عشق و طرحواره های ناسازگار اولیه با کیفیت زناشویی در دانشجویان متاهل دانشگاه شهید چمران اهواز. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران، اهواز.
مقدم فر، نصیره؛ شاه نظری، مهدی.(1396). بررسی نقش حمایت اجتماعی و طرحواره ناسازگار اولیه در پیش بینی رضایت زناشویی زنان متاهل. نشریه پژوهش پرستاری ایران، 12(5)، 60-53.
منتظری، محمدصادق؛ کاوه فارسانی، ذبیح الله؛ مهرابی، حسینعلی و شکیبا، عباس. (1391). بررسی رابطه بین طرحواره های ناسازگار اولیه و افسردگی در بین دانش آموزان پسر شهرستان فلاورجان. نشریه دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 98، 188-179.
مهدی زاده، فاطمه؛ دره کردی، علی.(1399). رابطه طرحواره های ناسازگار اولیه و نگرش به روابط فرازناشویی با میانجی گری ابعاد ذهن آگاهی به منظور ارایه مدل. مجله علوم روانشناختی، 19(87)، 383-389.
نجفی، محمود؛ بیطرف، مهسا؛ محمدی فر، محمدعلی و زارعی مته کلایی، الهه. (1394). مقایسه طرحواره های ناسازگار اولیه و بینش شناختی در زنان متقاضی طلاق و عادی. فصلنامه علمی- پژوهشی زن و جامعه، 2(4)، 41-58.
نورانی، جورجاده؛ سیده نرگیس. (1396). بررسی رابطه بین مولفه های طرحواره های ناسازگار اولیه و ویژگی های شخصیتی با خیانت زناشویی زوج های متقاضی طلاق. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بهشهر.
نوری، حمیدرضا و نقوی، مجید. ( 1396). بررسی اثربخشی آموزش ذهن شفقت ورز بر تعدیل طرحواره های ناسازگار اولیه در معتادین مواد افیونی تحت درمان نگهدارنده با متادون، فصلنامه علمی اعتیاد پژوهی، 11(44)، 187-208.
نیک پرور، فاطمه. (1396). پیش بینی رضایت زناشویی بر اساس حوزه های طرحواره های ناسازگار اولیه. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
هادی، سعیده؛ اسکندری، حسین؛ سهرابی، فرامرز؛ معتمدی، عبدالله و فرخی، نورعلی.(1395). مدل ساختاری پیش بینی تعهد زناشویی بر اساس سبک های دلبستگی و متغیرهای میانجی خودکنترلی و طرحواره های ناسازگار اولیه( در افراد دارای روابط فرازناشویی عاطفی). فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان درمانی. 7(28)، 60-33.
هدایتی، فاطمه. (1395). تعیین نقش طرحواره های ناسازگار اولیه و سبک های تفکر در پیش بینی تعارضات زناشویی کارمندان متاهل شهرستان بندرعباس. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه هرمزگان.
هوشمندی، رودابه؛ احمدی، خدابخش و کیامنش، علیرضا. (1398). تحلیلی بر ععل تعارضات زناشویی در دو دهه اخیر( یک مرور نظامند)، مجله علمی پژوهشی علوم روانشناختی، 18(79)، 828-819.
یانگ، ج. کلاسکو؛ ژ، ویشار، م. ای. (1386). کتاب طرح واره درمانی. ترجمه ح حمیدپور، اندوز، ز. تهران: انتشارات ارجمند.
Baldwin, M. W. (1992). Relational schemas and the processing of social information. Psychological Bulletin, 112(3), 461–484.
Bishop, A., Younan, R., Low, J., & Pilkington, P. D. (2022). Early maladaptive schemas and depression in adulthood: A systematic review and meta‐analysis. Clinical Psychology & Psychotherapy29(1), 111-130.
Blissett, J., Walsh, J., Harris, G., Jones, C., Leung, N., & Meyer, C. (2006). Different core Beliefs Predict Paternal and Maternal Attachment Representations in Young Women. Clinical Psychology & Psychotherapy, 13(3), 163-171.
Cecero, J. J., Nelson, J. D., & Gillie, J. M. (2004). Tools and tenets of Schema Therapy: Toward the construct validity of the Early Maladaptive Schema QuestionnaireResearch Version (EMSQ-R). Clinical Psychology and Psychotherapy, 11(5), 344- 357.
Chohen, J. (1988). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences (Second). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Drapeau, M., & Perry, J. C. (2004). Childhood trauma and adult interpersonal functioning: A study using the core conflictual relationship theme method (CCRT). Child Abuse and Neglect, 28(10), 1049–1066.
Glass, G. V. & Primary, secondary, and meta- analysis of research. Educational Researcher, 5, 3-8.
Hawkins, DN., Booth, A. (2005). Unhappily Ever After: Effects of long-term, low-quality marriages on well-being. Social Forces.  84(1): 451 -71.
Higgins, J. P., Thompson, S. G., Deeks, J. J., & Altman, D. G. (2003). Measuring inconsistency in meta-analyses. Bmj327(7414), 557-560.
Janovsky, T., Rock, A. J., Thorsteinsson, E. B., Clark, G. I. Murray, C. V. (2020). The relationship between early maladaptive schemas and interpersonal problems: A meta-analytic review, Clin Psychol Psychother, 27, 408–447.
Karney, B.R& Bradbury, T.N. (1995). The longitudinal Course of Marital Quality Stability: a Review of Theory Method, and Research Psychological Bulletin, 118-3-34.
Kirsch, J. (2009). Early maladaptive schemas self-esteem and changes in depression and anxiety in young adult’s purring residential substance abuse treatment. Widener University, institute for Graduate clinical psychology, Pennsylvania, ProQuest, 35-45.
Lobbestestael, J., Arntz, A., & Sieswerda. S. (2005). Schema Modes and Childhood Abuse in Borderline and Antisocial Personality Disorders. J Behave Their Ext Psychiatry, 36 (3). 53-240
Nicol, A., Mak, A. S., Murray, K., Walker, I., & Buckmaster, D. (2020). The relationships between early maladaptive schemas and youth mental health: A systematic review.
 Pilkington, P, D., Bishop, A. & Younan, R. (2021).  Adverse childhood experiences and early maladaptive schemas in adulthood: A systematic review and meta-analysis, Clin Psychol Psychother, 28(3):569-584.
Shah, R., & Waller, G. (2000). Parental style and vulnerability to depression: The role of core beliefs. Journal of Nervous and Mental Disease, 188(1), 19-25.
Tariq A, Reid C, Chan SWY (2021). A meta-analysis of the relationship between early maladaptive schemas and depression in adolescence and young adulthood. Psychological Medicine 51, 1233–1248.
Thimm, J. C. (2010a). Mediation of early maladaptive schemas between perceptions of parental rearing style and personality disorder symptoms. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 41(1), 52-59.
Thimm, J. C., & Holland, J. M. (2016). Early Maladaptive Schemas, Meaning Making, and Complicated Grief Symptoms after Bereavement. International Journal of Stress Management, 24. (4). 347-367.
Young, J. E., Klosko, J. S., & Weishaar, M. E. (2003). Schema therapy: A practitioner’s guide. New York: The Guilford Press.