اثربخشی آموزش خودمتمایزسازی بر همدلی و خودکنترلی دانش‌آموزان طلاق با گرایش به رفتارهای پرخطر

درویشی, محدثه; تقی نژاد, نوشین; امیرفخرایی, آزیتا

doi:10.22034/jmpr.2023.16519

اثربخشی آموزش خودمتمایزسازی بر همدلی و خودکنترلی دانش‌آموزان طلاق با گرایش به رفتارهای پرخطر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری روان‌شناسی عمومی، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران.

² استادیار گروه روان‌شناسی، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران.

10.22034/jmpr.2023.16519

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش خودمتمایزسازی بر همدلی و خودکنترلی دانش‌آموزان طلاق با گرایش به رفتارهای پرخطر انجام شد. روش پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی (با گروه آزمایش و گواه) با طرح سه مرحله‌ای (پیش‌آزمون- پس‌آزمون-پیگیری) و مرحله پیگیری 2 ماهه بود. جامعه آماری پژوهش شامل دانش‌آموزان طلاق با گرایش به رفتارهای پرخطر بود که در دوره اول و دوم متوسطه در سال تحصیلی 1401-1400 در شهر بندرعباس مشغول به تحصیل بودند. در این پژوهش تعداد 35 دانش‌آموز طلاق با گرایش به رفتارهای پرخطر با روش نمونه‌گیری غیرتصادفی هدفمند انتخاب و با شیوه تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه جایدهی شدند (18 دانش‌آموز در گروه آزمایش و 17 دانش‌آموز در گروه گواه). دانش‌آموزان در گروه آزمایش آموزش خودمتمایزسازی را طی ده هفته در 10 جلسه 75 دقیقه‌ای دریافت نمودند. در این پژوهش از پرسشنامه گرایش به رفتارهای پرخطر، پرسشنامه همدلی و پرسشنامه خودکنترلی استفاده شد. داده‌های حاصل با تحلیل واریانس آمیخته با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS23 تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که آموزش خودمتمایزسازی بر همدلی (0001>P؛ 0/57=Eta؛ 43/38=F) و خودکنترلی (0001>P؛ 0/53=Eta؛ 37/32=F) دانش‌آموزان طلاق با گرایش به رفتارهای پرخطر تأثیر معنادار دارد. بر اساس یافته‌های پژوهش می‌توان چنین نتیجه گرفت که آموزش خودمتمایزسازی با بهره‌گیری از فنونی همانند متمایز ساختن باورهای منطقی و غیرمنطقی، مجهز ساختن اعضا به مهارت‌های خاص ارتباطی و پذیرفتن مسئولیت می‌تواند به عنوان یک روش کارآمد جهت بهبود همدلی و خودکنترلی دانش‌آموزان طلاق با گرایش به رفتارهای پرخطر مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.27173852.1402.18.70.19.4

عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Self-Differentiation Training on Empathy and Self-Control of Divorced Students with Tendency Towards High Risk Behaviors

نویسندگان [English]

Mohaddaseh Darvishi ¹
Noushin Taghinejad ²
azita amirfakhraei ²

¹ Ph.D. student in general psychology, Bandar Abbas Branch, Islamic Azad University, Bandar Abbas, Iran.

² Assistant Professor, Department of Psychology, Bandar Abbas Branch, Islamic Azad University, Bandar Abbas, Iran.

چکیده [English]

The present study was conducted to investigate the effectiveness of self-differentiation training on empathy and self-control of divorced students with tendency towards high risk behaviors. The research method was semi experimental (with experimental and control groups) with three-stage design (pretest, posttest, follow-up) and two-month follow-up period. The statistical population of the research included divorced students with a tendency towards high risk behaviors who were studying in the first and second period of high school in the academic year of 2020-2021 in Bandar Abbas city. thirty five divorced student with a tendency towards high risk behaviors were selected through purposive sampling method and were randomly accommodated into experimental and control groups (18 student in the experimental and 17 student in the control group). The students in the experimental group received ten seventy five-minute sessions of self-differentiation training during ten weeks. High Risk Behaviors Questionnaire (Mohammadkhani, 2007), Empathy Questionnaire (Jolliffe, Farrington, 2006) and Self-Control Questionnaire (Tangney, Baumeister, Boone, 2004) were used in the present study.The results showed that self-differentiation training has significant effect on the empathy (p<0001, Eta=0.57, F=43.38) and self-control (p<0001, Eta= 0.53, F=37.32) in the divorced students with tendency towards high risk behaviors. According to the findings of the present study it can be concluded that self-differentiation training can be used as an efficient method to increace empathy and self-control of divorced students with tendency towards high risk behaviors through employing techniques such as differentiating rational from irrational beliefs, equipping the members with special communicative skills and shouldering the responsibility.

کلیدواژه‌ها [English]

empathy
self-control
impulsivity
high risk behaviors
divirce

مراجع

اسلامی، م.، حاج حسینی، م.، و اژه‌ای، ج. (1396). امید در نگرش دانش آموزان تک والد: فرزندان طلاق. فصلنامه اندیشه‌های نوین تربیتی، 13(2)، 51-25.

اکبرپور، ف.، زارع بهرام‌آبادی، م.، دوایی، م.، و حسنی، ف. (1400). اثربخشی آموزش مهارت‌های تنظیم هیجان بر نشانگان درونی‌سازی و خودکنترلی در نوجوانان با گرایش به رفتارهای پرخطر. فصلنامه تعالی مشاوره و روان درمانی، 10(38)، 11-20.

آقاجانی هشجین، ط.، شوقی، ب.، و نعیمی، س. (1393). تحلیل روابط ساختاری بین آموزش خود متمایزسازی با اضطراب امتحان و باورهای خود کارآمدی. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 15(1)، 35-43.

بشیریان، س.، حیدرنیا، ع.، اله‌وردی پور، ح.، و حاجی‌زاده، ا. (1391). بررسی رابطه خودکنترلی با تمایل نوجوانان به مصرف مواد مخدر. مجله مراقبت پرستاری و مامایی ابن سینا، 20(1)، 45-53.

بیاتی اشکفتکی، س.، احمدی، ر.، چرامی، م.، و غضنفری، ا. (1400). اثربخشی آموزش خودمتمایزسازی بر پرخاشگری و اجتناب تجربه‌ای نوجوانان طلاق با اختلال رفتار برونی‌سازی شده. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 64(1)، 2587-2598.

بیاتی اشکفتکی، س.، احمدی، ر.، چرامی، م.، و غضنفری، ا. (1401). اثربخشی آموزش خودمتمایزسازی بر کیفیت دلبستگی و ناگویی هیجانی نوجوانان طلاق با اختلال رفتار برونی‌سازی شده. فصلنامه روش‌ها و مدل‌های روانشناختی، 13(47)، 53-68.

ترخان، م. (1397). پیش‌بینی بهزیستی روان‌شناختی از طریق مکانیزم‌های دفاعی و خودمتمایزسازی شناختی در دانشجویان، مجله شناخت اجتماعی، 7(2)، 145-185.

جعفری، م.ع.، نوروزی، ز.، و فولادچنگ، م. (1396). بررسی ساختار عاملی، پایایی و روایی مقیاس همدلی اساسی: فرم فارسی، فصلنامه مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 14(25)، 38-23.

جهان شاه‌لو، م.، محمدخانی، ش.، امیری، ح.، فخار، آ.، و حسینی، س. (۱۳۹۵). عوامل خطرساز و محافظت‌کننده فردی، خانوادگی و اجتماعی گرایش به مصرف مواد در دانشجویان. سلامت اجتماعی، 3(2)، 127-137.

حیدری، ر.، حبی، م.ب. (1397). اثربخشی آموزش خودمتمایزسازی بر پریشانی روان‌شناختی و سازگاری اجتماعی نوجوانان طلاق، مجله پژوهش‌های روانشناسی اجتماعی، 8(31)، 103-117.

خدادادی، ج.، کلائی، ا.، و گوهری‌پور، م. (1399). تدوین الگوی مفهومی رضایت از ازدواج در بستر خانواده سالم مبتنی بر بافت فرهنگی، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 11(41)، 27-60.

درزی، محمد.، یعقوبی، ابوالقاسم.، رشید، خسرو. (1400). رابطه پیوند با مدرسه و شایستگی اجتماعی با قلدری دانش‌آموزان با نقش میانجی همدلی. پژوهش‌های نوین روانشناختی، 16(62)، 17-1.

رضایی‌نژاد، ن.، مرادی، ا.، حسنی، ر.، و سجادی، پ. (1397). پیش‌بینی ناگویی خلقی بر اساس سلامت خانواده اصلی، خودمتمایزسازی و تنظیم شناختی هیجان در دانش‌آموزان دختر، علوم پزشکی زانکو، 19(61)، 32-42.

شکری، ل.، مهری‌نیا، ف. (1399). اثربخشی آموزش خودمتمایزسازی بر انعطاف‌پذیری روان‌شناختی و احساس گرفتاری مادران دارای کودکان مبتلا به اختلال کم توجهی و فزون کنشی. فصلنامه علوم روان شناختی، 19(92)، 1031-1040.

قره‌داغی، ع.، و مبینی‌کشه، ف. (1399). مقایسه خودپنداره، نقش جنسیتی و بلوغ عاطفی در فرزندان با و بدون تجربه طلاق والدین، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 11(42)، 231-260.

کاجی اصفهانی، س.، عارفی، م.، آقایی جشوقانی، ا.، اصلی آزاد، م.، و فرهادی، ط. (1396). مطالعه همدلی شناختی در دانش‌آموزان با پرخاشگری ارتباطی و آشکار. فصلنامه سلامت روان کودک، 4(2)، 116-124.

کارخانه، پ.، جزایری، ر.، بهرامی، ف.، و فاتحی‌زاده، م. (1394). بررسی تاثیر آموزش مبتنی بر خودمتمایزسازی بوئن بر جرات‌ورزی زنان متاهل اصفهان. مجله شخصیت و تفاوت‌های فردی، 4(7)، 183-167.

محمدخانی، ش. (۱۳۸۶). مدل ساختاری مصرف مواد در نوجوانان در معرض خطر: ارزیابی اثر مستقیم و غیرمستقیم عوامل فردی و اجتماعی. فصلنامه پژوهش در سلامت روان‌شناختی، 1(2)، 5-17.

محمدی، م.ر. (1397). اثربخشی آموزش خودمتمایزسازی بر تنظیم هیجان، پردازش هیجانی و خودپنداره دانش‌آموزان با والدین طلاق گرفته، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان.

موسوی مقدم، س.رح.، هوری، س.، امیدی، ع.، و ظهیری خواه، ن. (1394). بررسی رابطه هوش معنوی با خودکنترلی و مکانیسم‌های دفاعی در دانش‌آموزان دختر سال سوم متوسطه. مجله علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، 25(1)، 64-59.

نجف‌پور، ف.، پورحسنی، ف.، و جمالی، ن. (1395). بررسی شیوع رفتارهای پرخطر در نوجوانان طلاق (مطالعه مقطعی)، دومین کنفرانس بین المللی پژوهش‌های کاربردی در علوم تربیتی و مطالعات رفتاری و آسیب‌های اجتماعی ایران، تهران.

یغمایی، س.، ملک‌پور، م.، و قمرانی، ا. (1398). میزان اثربخشی آموزش والدینی بارکلی بر خودکنترلی کودکان دارای اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی، نشریه توانمندسازی کودکان استثنایی، 10(1)، 15-27.

Albiero, P., Matricardi, G., Speltri, D., Toso, D (2009). The assessment of empathy in adolescence: A contribution to the Italian validation of the ‘‘Basic Empathy Scale’’. Journal of Adolescence, 32(2), 393-408.

Atan, T. (2018). Empathy Levels of University Students Who Do and Not Do Sports, Universal Journal of Educational Research, 5(3), 500-503.

Banstola, R.S., Ogino, T., Inoue, S. (2020). Self-esteem, perceived social support, social capital, and risk-behavior among urban high school adolescents in Nepal. SSM - Population Health, 11, 1005-1010.

Bertrams, A. (2012). How Minimal Grade Goals and Self-Control Capacity Interact in Predicting Test Grades, Journal of Learning and Individual Differences. 22(6), 833-838.

Cheah, Y.K., Lim, H.K., Kee, C.C. (2019). Personal and Family Factors Associated With High-risk Behaviours Among Adolescents in Malaysia. Journal of Pediatric Nursing, 48, 92-98.

Dalstrom, M., Parizek, K., Doughty, A. 2020). Nurse Practitioners and Adolescents: Productive Discussions About High-Risk Behaviors. The Journal for Nurse Practitioners, 16(2), 143-145.

Doba, K., Berna, G., Constant, E., Nandrino, J. (2018). Self-differentiation and eating disorders in early and middle adolescence: A cross-sectional path analysis. Eating Behaviors, 29, 75-82.

Herman, A., Critchley, H., & Duka, T. (2018). Risk-taking and impulsivity; the role of mood states and interception. Frontiers in Psychology, 29(9), 1625-1632.

Jackson, P., Eug_ene, M., Tremblay, P. (2015). Improving empathy in the care of pain patients. AJOB Neuroscience, 6(3), 25–33.

Jolliffe, D., Farrington, D.P. (2006). Examining the relationship between low empathy and bullying. Aggressive Behavior, 32(3), 1–11.

Kim, K.L., Galione, J., Schettini, E., DeYoung, L.L.A., Gilbert, A.C., Jenkins, G.A., Barthelemy, C.M., MacPherson, H.A., Radoeva, P.D., Kudinova, A.Y., Dickstein, D.P. (2020). Do styles of emotion dysregulation differentiate adolescents engaging in non-suicidal self-injury from those attempting suicide? Psychiatry Research, 291, 113-117.

Liu, S.W., Luo, L., Wu, M., Wang, R., Wu, Y.(2016). Correlation between self-differentiation and professional adaptability among undergraduate nursing students in China. International Journal of Nursing Sciences, 3(4), 394-397.

Mancinelli, E., Ruocco, E., Napolitano, S., Salcuni, S. (2022). A network analysis on self-harming and problematic smartphone use – The role of self-control, internalizing and externalizing problems in a sample of self-harming adolescents. Comprehensive Psychiatry, 112, 1522-1525.

Petrucci, C., Cerra, C.L., Aloisio, F., Montanari, P., Lancia, L.(2016). Empathy in health professional students: A comparative cross-sectional study. Nurse Education Today, 41, 1-5.

Stapp, E.K., Wilcox, H.C. (2020). Parental bipolar disorder, family environment, and offspring psychiatric disorders. A systematic review, 268, 69-81.

Stokkebekk, J. (2019). Keeping balance, keeping distance” and keeping on with life: Child positions in divorced families with prolonged conflicts. Children and Youth Services Review, 102, 108-119.

Szabo, K., Piko, B.F., Fitzpatrick, K.M. (2019). Adolescents’ attitudes towards healthy eating: The role of self-control, motives and self-risk perception. Appetite, 143, 1044-1048.

Tangney, J., Baumeister, R.F., Boone, A.L. (2004). High self-control predicts good adjustment, less pathology, better grades, and interpersonal success. Journal of Personality, 72(11), 271–324.

Wahyuni, M., Abdullah, T., Zulkifli, A., Mallongi, A. (2020). Determinants of adolescents high-risk sexual behavior in SMK 8 and MegaRezky Health Vocational School Makassar. Enfermería Clínica, 30(4), 273-277.

Wang, M., Wang, J., Deng, X., Chen , W. (2019). Why are empathic children more liked by peers? The mediating roles of prosocial and aggressive behaviors. Personality and Individual Differences, 144, 19-23.

Weintraub, M.J., Zinberg, J., Bearden, C.E., Miklowitz, D.J. (2019). Applying a Transdiagnostic Cognitive-Behavioral Treatment to Adolescents at High Risk for Serious Mental Illness: Rationale and Preliminary Findings. Cognitive and Behavioral Practice, 27(2), 202-214.

Yildiz, B. (2022). Self-differentiation and self-concealment: serial mediation by self-compassion and intolerance of uncertainty. Educational and Developmental Psychologist, 234, 524-528.

Zhang, H., Zhao, H. (2020). Dark personality traits and cyber aggression in adolescents: A moderated mediation analysis of belief in virtuous humanity and self-control. Children and Youth Services Review, 119, 1055-1059.

Zhu, J., Chen, Y., Su, B., Zhang, W. (2021). Anxiety symptoms mediates the influence of cybervictimization on adolescent non-suicidal self-injury: The moderating effect of self-control. Journal of Affective Disorders, 285, 144-151.