اثربخشی توان‌بخشی شناختی- غیرحرکتی بر حافظه کاری و انعطاف‌پذیری شناختی کودکان با ناتوانی یادگیری خواندن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی کودکان استثنایی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

2 استادیار، گروه روان‌شناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

3 دانشیار، گروه روان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی توان‌بخشی شناختی- غیرحرکتی بر حافظه کاری و انعطاف‌پذیری شناختی کودکان با ناتوانی یادگیری خواندن صورت پذیرفت. این پژوهش با روش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه گواه انجام شد. دوره پیگیری نیز دو ماه اجرا شد. جامعه آماری مورد مطالعه کودکان با ناتوانی یادگیری خواندن پایه دوم تا چهارم دبستان منطقه 6 شهر تهران در سال تحصیلی 1401-1400 بودند. در این پژوهش 37 کودک با ناتوانی یادگیری خواندن به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه جایگزین شدند. گروه آزمایش در 12 جلسه در مدت 6 هفته توان‌بخشی شناختی- غیرحرکتی را دریافت کردند. ابزارهای مورد استفاده در این مطالعه شامل نرم‌افزار N-BACK (جگی و همکاران، 2008 ) و آزمون برج لندن (شالیس، 1982) بود. داده‌های جمع‌آوری شده با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS23 با روش تحلیل واریانس آمیخته و آزمون تعقیبی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که توان‌بخشی شناختی- غیرحرکتی بر حافظه کاری (0001>P) و انعطاف‌پذیری شناختی (0001>P) کودکان با ناتوانی یادگیری خواندن تأثیر معنی‌داری دارد. بر اساس نتایج پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که توان‌بخشی شناختی- غیرحرکتی با تاثیر بر قسمت کرتکس مغز و با بکارگیری تمرینات هدفمند شناختی می‌تواند روشی موثر برای بهبود حافظه کاری و انعطاف‌پذیری شناختی کودکان با ناتوانی یادگیری خواندن مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Efficacy of Cognitive-Non Motor Rehabilitation on Working Memory and Cognitive Flexibility of the Children with Disability in Reading Learning

نویسندگان [English]

  • Mozhgan Soltani 1
  • Gholamreza Pasha 2
  • Parvin Ehteshamzadeh 2
  • Vahid Nejati 3
1 Ph.D. student of psychology of exceptional children, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Psychology, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran.
3 Associate Professor, Department of Psychology, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The present study was conducted to investigate the efficacy of cognitive- non motor rehabilitation on the working memory and cognitive flexibility of the children with disability in reading learning. It was a quasi-experimental study with pretest, posttest and control group design. Follow-up period was administered during two months. The statistical population of the study included second- to fourth-grade children with reading learning disability in zone 6 of Tehran in academic year 2021-22. Thirty seven children with learning reading disability were selected through purposive sampling method and randomly accommodated into experimental and control groups. The experimental group received twelve cognitive- non motor rehabilitation sessions during six weeks. The applied instruments in this study included N-BACK software (Jaeggi, et.al. 2008), Tower of London Procedure (Shallice, 1982). The collected data were analyzed via SPSS23 software through mixed ANOVA and follow-up tests. The results showed that cognitive- non motor rehabilitation has significant effect on working memory (p<0001) and cognitive flexibility (p<0001) of the children with reading learning disability. According to the results of the present study it can be concluded that cognitive- non motor rehabilitation can be used an effective method to improve working memory and cognitive flexibility of the children with reading learning disability through influencing cortex and applying purposeful cognitive-motor exercises.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cognitive flexibility
  • cognitive- non motor rehabilitation
  • working memory
  • reading learning disability

مراجع

اسلامی نصرت آبادی، مهدیه.، نمازی‌زاده، مهدی.، و اصلان خانی، محمدعلی. (1399). تاثیر بازی‌های توجهی و توانبخشی شناختی بر توجه و کارکرد های شناختی کودکان بیش‌فعال. طب توانبخشی، 9(1)، 201-208.
آقاجانی، نورا.، حسین خانزاده، عباسعلی.، کافی، سیدموسی. (1394). اثربخشی آموزش نرم‌افزار ان‌بک بر بهبود حافظه فعال دانش‌آموزان نارساخوان. مجله ناتوای‌های یادگیری، 4(3)، 21-7.
تیکدری، آفریده.، و کافی، حکیمه. (1399). اثربخشی تقویت حافظه فعال در بهبود عملکرد خواندن و ارتقاء ظرفیت حافظه فعال کودکان دارای اختلال در خواندن. پرستاری کودکان، 7(1)، 50-61.
خراسانی، عارفه.، بهرامی، هادی.، و احدی، حسن. (1399). اثربخشی آموزش حافظه کاری بر افزایش توجه کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه/ بیش فعالی. مجله علوم روانشناختی، 19(88)، 509-503.
دمهری، فرنگیس.، درویشی، الهام.، سعیدمنش، محسن. (1399). اثربخشی توانبخشی شناختی مبتنی بر حرکت بر جهت یابی، حافظه یادگیری، وضعیت شناختی و توجه کودکان دارای اختلال یادگیری غیرکلامی. طب توانبخشی، 9(2)، 249-256.
رنجبر، مریم.، حسن‌زاده، سعید.، و ارجمندنیا، علی‌اکبر. (1399). اثربخشی توانبخشی شناختی رایانه محور در ارتقاء کارکردهای اجرایی کودکان: مروری نظام دار بر پژوهش‌های داخلی. تازه‌های علوم شناختی، 22(1)، 128-136.
رهبرکرباسدهی، فاطمه.، حسین‌خانزاده، عباسغلی.، و ابوالقاسمی، عباس. (1397). تاثیر آموزش راهبردهای خودتنظیمی بر بهبود مهارت خواندن دانش‌آموزان پسر دارای اختلال یادگیری ویژه با نوع خواندن. مطالعات ناتوانی، 8(2)، 142-151.
زاغیان، مهشید.، اصلی‌آزاد، مسلم.، فرهادی، طاهره. (1396). مقایسه نیمرخ حافظه فعال کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی و کودکان مبتلا به نارساخوانی با کودکان بهنجار. مجله سلامت روانی کودک، 4(1)، 130-119.
سیدمحمدی، حمیدرضا.، احتشام زاده، پروین.، حافظی، فریبا.، پاشا، رضا.، مکوندی، بهنام. (1399). اثربخشی توانبخشی شناختی در مقایسه با توانبخشی شناختی پس از دارو درمانی بر کارکردهای اجرایی مغز کودکان مبتلا به اختلال کم توجهی- بیش‌فعالی: یک مطالعه کارآزمایی بالینی. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان، 22(1)، 7-16.
سیدمحمدی، حمیدرضا.، احتشام‌زاده، پروین.، حافظی، فریبا.، پاشا، رضا.، و مکوندی، بهنام. (1399). اثربخشی توانبخشی شناختی در مقایسه با توانبخشی شناختی پس از دارو درمانی بر کارکردهای اجرایی مغز کودکان مبتلا به اختلال کم توجهی-بیش فعالی: یک مطالعه کارآزمایی بالینی. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان، 22(1)، 7-16.
صالحیان بروجردی، حانیه.، عشایری، حسن.، مهریار، امیرهوشنگ. (1399). اثربخشی توانبخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی و شدت اختلال ناروانی گفتار در کودکان مبتلا به اختلال ناروانی گفتار. علوم پیراپزشکی و توانبخشی مشهد، 9(4)، 16-26.
صدیق، فیروزه.، حقایق.، سیدعباس.، موسوی، اسماعیل.، فرهادی، هادی. (1400). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر حافظه فعال در افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری و عملی. فصلنامه روانشناسی تحلیلی شناختی، 12(47)، 64-53.
صفری، ندا.، باعزت، فرشته.، غفاری، مجید. (1399). اثربخشی برنامه توانبخشی شناختی توجه بر ابعاد توجه و کارآمدی خواندن دانش آموزان نارساخوان. سلامت روان کودک، 7(3)، 167-181.
ضیاءبخش، سیدمرتضی.، شریفی، مسعود.، فتح آبادی، جلیل.، و نجاتی، وحید. (1399). مقایسه اثربخشی روش توانبخشی شناختی با روش نوروفیدبک در دانش‌آموزان دارای اختلال کاستی توجه. دست‌آوردهای روانشناختی، 27(1)، 167-192.
عاشوری، محمد.، و تاج‌ور رستمی، اشکان. (1399). تاثیر برنامه توانبخشی شناختی مبتنی بر حافظه بر کارکردهای اجرایی دانش‌آموزان با آسیب شنوایی. طب توانبخشی، 9(1)، 226-232.
عباسی فشمی، نازنین.، اکبری، بهمن.، حسین خانزاده، عباسعلی. (1399). مقایسه اثربخشی توانبخشی شناختی و نوروفیدبک بر بهبود کنش های اجرایی کودکان مبتلا به نارساخوانی. سلامت روان کودک، 7(2)، 294-311.
عباسیان بروجنی، رضوان.، رفیعی، صالح.، نمازی زاده، مهدی.، تجاری، فرشاد. (1399). تاثیر توانبخشی شناختی و بازی‌های حرکتی هدفمند بر حافظه کاری کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی. طب توانبخشی، 9(2)، 287-297.
عزیزی، امیر.، میردریکوند، فضل الله.، سپهوندی، محمدعلی. (1399). مقایسه تأثیر توانبخشی شناختی، نوروفیدبک و بازی درمانی شناختی-رفتاری بر حافظه فعال در دانش آموزان ابتدایی مبتلا به اختلال یادگیری خاص. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 21(1)، 31-41.
کیانی، بهناز.، هادیان‌فرد، حبیب. (1395). تاثیر مداخله مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر برنامه‌ریزی نوجوانان با علایم زیرآستانه تشخیص اختلال نقص توجه- بیش‌فعالی در آزمون برج لندن. روش ها و مدلهای روانشناختی، 8(23)، 115-134.
محمدی، تینا.، افروز، غلامعلی. (1399). تأثیر توانبخشی شناختی گروهی بر توانایی حل مسئله در دانش‌آموزان با اختلال نارسایی توجه / فزون کنشی. سلامت روان کودک، 7(2)، 144-155.
معتقدی فرد، مهشاد.، باعزت، فرشته.، نجاتی، وحید.، نادری، حبیب الله. (1399). طراحی برنامه توانبخشی شناختی سرور مبتنی بر رایانه و بررسی تاثیر آن بر کارآمدی هجی کردن و پردازش دیداری-واج شناختی دانش آموزان نارساخوان- نادرست نویس. سلامت روان کودک، 7(4)، 263-282.
موسوی زاده مقدم، حدیث.، ارجمندنیا، علی اکبر.، افروز، غلامعلی.، غباری بناب، باقر. (1399). تاثیر برنامه توانبخشی شناختی مبتنی بر حافظه آینده نگر بر میزان توجه کودکان با اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی. سلامت روان کودک، 7(4)، 247-262.
نظرزاده گیگلو، سالار.، فتح آبادی، جلیل.، نجاتی، وحید.، نظربلند، ندا.، صادقی فیروزآبادی، وحید. (1400). تاثیر توانبخشی شناختی مبتنی بر رایانه بر کارکردهای اجرایی (توجه انتخابی، حافظه کاری و بازداری رفتاری) دانش آموزان با اختلال یادگیری خاص. پویش درآموزش علوم تربیتی و مشاوره، 7(15)، 69-89.
یاوری، الهه.، عسگری، پرویز.، نادری، فرح.، و حیدری، علیرضا. (1400). بررسی اثر توانبخشی شناختی بر عملکردهای اجرایی (بازداری پاسخ و برنامه ریزی) کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی. طب توانبخشی، 10(1)، 146-157.
Argento, O., Piacentini, C., Santamato, A., Caltagirone, C., Saraceni, V., Nocentini, U. (2021). Comparison of the effectiveness of motor and cognitive rehabilitation alone compared to the combination of the two in patients with multiple sclerosis. Journal of the Neurological Sciences, 429, 1185-1190.
Azizi, A., Drikvand, F.M., Sepahvandi, M.A. (2018). Comparison of the Effect of Cognitive Rehabilitation and Neurofeedback on Sustained Attention Among Elementary School Students with Specific Learning Disorder: A Preliminary Randomized Controlled Clinical Trial. Applied psychophysiology and biofeedback, 43(4), 301-307.‏
Beelen, C., Vanderauwera, J., Wouters, J., Vandermosten, M., Ghesquière, P. (2019). Atypical gray matter in children with dyslexia before the onset of reading instruction. Cortex, 121, 399-413.
Blom, E., Berke, R., Shaya, N., Adi-Japha, E. (2021). Cognitive flexibility in children with Developmental Language Disorder: Drawing of nonexistent objects. Journal of Communication Disorders, 93, 1061-1065.
Carpentier, S., Deng, W., Bottale, S., Hendrickson, T., Zhang, L., Wudlick, L., Linnman, C., Morse, L., Winckel, A.V. (2022). Cognitive Multisensory Rehabilitation for Sensory and Motor Function in Adults with Spinal Cord Injury: Proof of Concept. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 103(3), 21-25.
Cartwright, K.B., Coppage, K.A., Lane, A.B., Singleton, T., Marshall, T.R., Bentivegna, C. (2017). Cognitive flexibility deficits in children with specific reading comprehension difficulties. Contemporary Educational Psychology, 50, 33-44.
Chang, W.H., Wu, C., Kuo, C., Chen, L.H. (2018). The role of athletic identity in the development of athlete burnout: The moderating role of psychological flexibility. Psychology of Sport and Exercise, 39, 45-51.
Corallo, F., Buono, V.L., Di Cara, M., De Salvo, S., Vermiglio, G., Pollicino, P., Bramanti, P., Marino, S., Rifici, C. (2018). Effects of cognitive and motor rehabilitation in non-convulsive status epilepticus: A case report. Journal of Clinical Neuroscience, 54, 137-139.
Fostick, L., Revah, H. (2018). Dyslexia as a multi-deficit disorder: Working memory and auditory temporal processing. Acta Psychologica, 183, 19-28.
Gaitán, A., Garolera, M., Cerulla, N., Chico, G., Rodriguez‐Querol, M., & Canela‐Soler, J. (2013). Efficacy of an adjunctive computer‐based cognitive training program in amnestic mild cognitive impairment and Alzheimer's disease: A single‐blind, randomized clinical trial. International journal of geriatric psychiatry, 28(1), 91-99.‏
Gray, S.A., Chaban, P., Martinussen, R., Goldberg, R., Gotlieb, H., Kronitz, R., ... & Tannock, R. (2012). Effects of a computerized working memory training program on working memory, attention, and academics in adolescents with severe LD and comorbid ADHD: a randomized controlled trial. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 53(12), 1277-1284.‏
Gupta, S.K., & Venkatesan, S. (2014). Efficacy of Training Program on Executive Functions in Children with Learning Disability.‏ Neuropsychological Rehabilitation, 12(3), 247-252.‏
HadasRevahFlores-Gallegos, R., Rodríguez-Leis, P., Fernández, T. (2022). Effects of a virtual reality training program on visual attention and motor performance in children with reading learning disability. International Journal of Child-Computer Interaction, 32, 1003-1006.
Hajri, M., Abbes, Z., Yahia, H. B., Ouanes, S., Halayem, S., Bouden, A., Amado, I. (2016). Effects of Cognitive Remediation Therapy in Children with Autism Spectrum Disorder: Study Protocol. International Journal of Science and Research, 5(7), 112-116.‏
Heinzel, S., Kaufmann, C., Grützmann, R., Hummel, R., Klawohn, J., Riesel, A., Bey, K., Lennertz, L., Wagner, M., Kathmann, N. (2018). Neural correlates of working memory deficits and associations to response inhibition in obsessive compulsive disorder. NeuroImage: Clinical, 17, 426-434.
Injoque-Ricle, I., Burin, D.I. (2008). Validity and reliability of the Tower of London task for children: A preliminary study. Revista Argentina de Neuropsicología, 11(4), 21–31.
Injoque-Ricle, I., Burin, D.I. (2011). Working memory and planning in children: Validation of the Tower of London Task. Neuropsicología Latinoamericana, 3(2), 31–38.
Jaeggi, S.M., Buschkuehl, M., Jonides, J. Perrig, W.J. (2008). Improving fluid intelligence with training on working memory. Proceedings of the National Academy of Sciences, 105 (19), 6829-6833.
Julien, A., Danet, L., Loisel, M., Brauge, D., Pariente, J., Péran, P., Planton, M. (2022). Update on the efficacy of cognitive rehabilitation following moderate to severe traumatic brain injury: a scoping review. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation. In Press, Journal Pre-proof.
Lezak, M.D. (1995). Neuropsychological assessment (3 ed.). New York: Oxford University Press.
Mattison, R.E., Mayes, S.D. (2012). Relationships between learning disability, executive function, and psychopathology in children with ADHD. Journal of Attention Disorders, 16(2), 138-146.
Palser, E.R., Morris, N.A., Roy, A.R.K., Holley, S.R., Veziris, C.R., Watson, C., Deleon, J., Miller, Z.A., Miller, B.L., Gorno-Tempini, M.L., Sturm, V.E. (2021). Children with developmental dyslexia show elevated parasympathetic nervous system activity at rest and greater cardiac deceleration during an empathy task. Biological Psychology, 166, 108-111.
Peijnenborgh, J.C., Hurks, P.M., Aldenkamp, A.P., Vles, J.S., & Hendriksen, J.G. (2016). Efficacy of working memory training in children and adolescents with learning disabilities: A review study and meta-analysis. Neuropsychological Rehabilitation, 26(5-6), 645-672.‏
Peters, L., Beeck, H., Smedt, B. (2020). Cognitive correlates of dyslexia, dyscalculia and comorbid dyslexia/dyscalculia: Effects of numerical magnitude processing and phonological processing. Research in Developmental Disabilities, 107, 1038-1042.
Pontifex, M. B., Saliba, B. J., Raine, L. B., Picchietti, D. L., & Hillman, C. H. (2013). Exercise improves behavioral, neurocognitive, and scholastic performance in children with attention-deficit/hyperactivity disorder. The Journal of pediatrics, 162(3), 543-551.‏
Priyamvada, R., Ranjan, R., & Chaudhury, S. (2015). Cognitive rehabilitation of attention and memory in depression. Industrial psychiatry journal, 24(1), 48-52.‏
Santana, A.N., Roazzi, A., Nobre, A.P.M.C. (2022). The relationship between cognitive flexibility and mathematical performance in children: A meta-analysis. Trends in Neuroscience and Education, 28, 1001-1005.
Shallice, T. (1982). Specific impairments of planning. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 298(1089), 199-209.
Szenczi, B., Kis, N., Józsa, K. (2018). Academic self-concept and mastery motivation in students with learning disabilities. Journal of Psychological & Educational Research, 26(2), 213-217.
Toffalini, E., Buono, S., Cornoldi, C. (2022). The structure, profile, and diagnostic significance of intelligence in children with ADHD are impressively similar to those of children with a specific learning disorder. Research in Developmental Disabilities, 129, 1043-1046.
Toll, S. W., Van der Ven, S. H., Kroesbergen, E. H., Van Luit, J. E. (2011). Executive functions as predictors of math learning disabilities. Journal of learning disabilities, 44(6), 521-532
Wang, X., Liu, X., Feng, T. (2021). The continuous impact of cognitive flexibility on the development of emotion understanding in children aged 4 and 5 years: A longitudinal study. Journal of Experimental Child Psychology, 203, 1050-1053.
Wout, F., O’Donnell, M., Jarrold, C. (2019). An investigation of children’s working memory capacity for task rules. Cognitive Development, 51, 14-31.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 24 شهریور 1401
  • تاریخ بازنگری: 01 آبان 1401
  • تاریخ پذیرش: 16 آبان 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار