اثربخشی الگوی فعال‌سازی رفتاری مبتنی بر ارزش‌ها بر «رشد پس از سانحه» و «امید به زندگی» در مادران دارای کودک مبتلا به سرطان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد روانشناسی عمومی، بخش مداخلات معنوی، مرکز خدمات روانشناختی باران، گرگان، ایران.

2 کارشناسی ارشد روانشناسی مثبت‌گرا، دانشگاه آزاد اسلامی.

3 عضو مرکز تحقیقات سلامت معنوی، گروه روانشناسی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر مداخله فعال‌سازی رفتاری مبتنی بر ارزش‌ها بر رشد پس از سانحه و امید به زندگی مادران دارای کودک مبتلا به سرطان انجام شد. این پژوهش کاربردی و نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی مادران 20 تا 45 ساله دارای کودک مبتلا به سرطان بستری در بیمارستان امام خمینی (ره) تهران در نیمه دوم سال 1399 بودند. از این میان 30 نفر به روش نمونه‌گیری هدفمند و داوطلبانه انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل گمارده شدند. در گروه آزمایش بصورت مجازی 12 جلسه 30 دقیقه‌ای مداخله فعال‌سازی رفتاری مبتنی بر ارزش‌ها بر اساس الگوی ارائه شده توسط نیکپور و شمسائی (1398) انجام شد. ابزار مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه رشد پس از سانحه تدسچی و کالهون (1996) و امید به زندگی اشنایدر (1991) بود. فرضیه‌ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس تک‌متغیره و چند متغیره، توسط نرم افزار SPSS نسخه 18مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد مداخله فعال‌سازی رفتاری مبتنی بر ارزش‌ها از طریق شناسایی و اولویت بندی ارزش‌ها و عمل بر طبق آنها و با بهره‌گیری از تکنیک هایی مانند قناعت، وقفه و واگذاری، بر رشد پس از سانحه‌ و امید به زندگی مادران دارای کودکان مبتلا به سرطان تاثیر معنادار دارد. بر این اساس استفاده از این الگو به عنوان برنامه حمایتی در مراکز درمانی بیماران مبتلا به سرطان پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Value-Based Behavioral Activation Model on Posttraumatic Growth and Hope in Mothers of Childeren with Cancer

نویسندگان [English]

  • Mohammadmahdi Shamsaee 1
  • Nastaran Shaafi 2
  • Ruhollah Baratian 3
1 MA in General Psychology, Baran Psychological Services Center Spiritual Interventions, Gorgan, Iran.
2 MA in Positive Psychology, Islamic Azad University.
3 Spiritual Health Research Center, Iran University of Medical Sciences, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The purpose of this study was to evaluate the effectiveness of value-based behavioral activation on posttraumatic growth and hope in mothers of children suffering cancer. The method of this research was descriptive and quasi-experimental. The statistical population of the study includes all mothers aged 20 to 45 years who have a child with cancer in the neonatal age range up to 14 years and in the second half of 1399 were treated at Imam Khomeini hospital in Tehran. The research sample consisted of 30 people who were selected by available sampling method and randomly assigned to experimental and control groups. In the experimental group, 12 sessions 30-minute VBA were performed virtually in Nikpour and Shamsaee (2019). Tedeschi and Calhoun (1996) and Schneider (1991) post-traumatic growth questionnaires were administered. Hypotheses were analyzed using ANCOVA and MANCOVA. The results showed that the value-based behavioral activation intervention by identifying and prioritizing values and acting according to them and using techniques such as contentment, interruption and surrender, had an impact on post-traumatic growth and hope of mothers with children with cancer. Therefore, the use of this model as a support program in medical centers for cancer patients is recommended.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Behavioral Activation
  • Values
  • Posttraumatic Growth
  • Hope
  • Cancer
انجمن روان پزشکی آمریکا.(2013). راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی DSM - 5 . ترجمه ف. رضاعی, ع. فخرایی, آ. فرمند, ع. نیلوفری, ژ. هاشمی آذر, ف. شاملو .تهران: انتشارات ارجمند.
آمدی، عبدالواحد بن محمّد. (1377). غُرَر الحِکَم و دُرَرُ الکَلِم. ترجمه هاشم رسولی محلاتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
باربر، ج؛ پارکس، م. (1399). کتابچه راهنمای مراقبت معنوی در مبتلایان به اختلالات روان‌پزشکی، ترجمه محمدمهدی شمسائی و زینت مهربخش، تهران: تیمورزاده نوین.
پرهون، هادی؛ مرادی، علیرضا؛ حاتمی، محمد؛ مشیرپناهی، شیوا. (1393). اثربخشی درمان فعا‌ل‌سازی رفتاری کوتاه مدت بر کاهش علایم افسردگی و افزایش کیفیت زندگی بیماران افسرده اساسی، فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، شماره چهاردهم، سال چهارم، 62-41.
پورموحد، ز؛ یاسینی اردکانی، س. م؛ روزبه، ب؛ یاسینی اردکانی، س. ع.ر؛ راعی عزآباد، ا. (1399). تاثیر آوای قرآن کریم بر اختلال استرس پس از سانحه در مادران نوزادان زودرس، قرآن و طب، 5 (1)، 50-57.
تقوی بهبهانی، آ؛ نظری، ع؛ شهید ثالث، س؛ خواجه‌وند، ا. (1398). بررسی اثربخشی معنویت درمانی بر رشد پس از سانحه در زنان مبتلا به سرطان پستان. مجله مطالعات ناتوانی، 9 (84)، 1-8.
تیمورپور، س؛ اکبری، م؛ حسنی، ج. (1398). بررسی مکانیسم اثربخشی درمان فعال‌سازی رفتاری از طریق انعطاف پذیری شناختی و انعتاف پذیری هیجانی بر علائم زنان مبتلا به اختلال افسردگی اساسی، فصلنامه روانشناسی شناختی، دوره 6، شماره 4، 1-13.
حدادی کوهسار، ع. ا؛ مرادی، ع؛ غباری بناب، ب؛ ایمانی، ف. (1397). مقایسه اثربخشی معنویت درمانی مبتنی بر فرهنگ ایرانی با رویکرد شناختی-درمانی با رویکرد ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس در کاهش افسردگی،اضطراب و استرس در بیماران مبتلا به درد مزمن. فصلنامه مطالعات روان شناسی بالینی، 8 (31)، 1-30.
حسین ثابت، فیرده. (1391). مبانی دینی و تحلیل روان‌شناختی«صبر» با تکیه بر آیات قرآن کریم. سراج منیر، 3(8), 95-113.
حسین‌زاده، ف؛ رادفر، م؛ مقدم تبریزی، ف؛ خلخالی، ح. ر. (1399). تاثیر گروه درمانی مبتنی بر تاب آوری بر مقابله با بیماری فرزند در بعد درک مادران از وضعیت سلامتی فرزند مبتلا به سرطان خود: یک کارآزمانی بالینی تصادفی شده. مجله پرستاری و مامایی، دوره 18، شماره 3 (128)، 223-23.
حیدرزاده، م؛ رسولی، م؛ محمد شاهی، ف؛ علوی مجد، ح؛ میرزایی، ح؛ طهماسبی، م. (1394). بررسی ابعاد رشد پس از سانحه ناشی از سرطان در بیماران نجات یافته از آن. پرستاری و مامایی جامع نگر، 25 (76)، 33-41.
دهخدا، آ؛ بهمنی، ب؛ دادخواه، ا؛ گودرزی، ک. (1392).  اثربخشی شناخت درمانی معنویت محور بر کاهش علایم افسردگی مادارن کودکان مبتلا به سرطان. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، پژوهشکده علوم بهزیستی.
سعلبی‌فرد، ص؛ تاجری، ب؛ رفیعی پور، ا. (1399). تاثیر «معنویت درمانی» بر رشد پس از سانحه، شفقت به خود و امید در زنان مبتلا به سرطان پستان. نشریه مدیریت ارتقای سلامت، دوره 9، شماره 6، 25-36.
سهرابی, فرامرز. (1394). رواندرمانی های موج سوم: خاستگاه، حال و چشم انداز، با تاکید ویژه بر طرحواره درمانی. مطالعات روان شناسی بالینی, 5(18), 1-14.
سیف حسینی، آ؛ اسدی، ج؛ ثناگو، ا؛ خواجوند خوشلی، ا. (1398). مقایسه اثربخشی طرحواره درمانی مبتنی بر درمان گروهی و برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر تاب آوری مادران کودکان مبتلا به سرطان. مجله دانشکده پزشکی، دوره 62، 1 (4)، 411-420.
ظهراب‌نیا، ا؛ رضاخانی، س. (1394). اثربخشی معنویت درمانی بر افزایش امیدواری و تاب آوری معلولین جسمی و حرکتی. کنفرانس بین المللی یافته های نوین پژوهشی در روانشناسی و علوم تربیتی.
عباسی، ف؛ کیمیایی، س. ع؛ صفاریان طوسی، م. ر؛ عابدی، م. ر. (1397). موج چهارم رفتار درمانی: روند شکل گیری درمان های رفتاری و چالش های آن، رویش روانشناسی، سال هفتم، شماره 1، شماره پیاپی 22، 223-236.
عسکری، م؛ نوروزی، م؛ رادمهر، ح؛ محمدی، ح. (1396). بررسی اثربخش آموزش سلامت معنوی بر امیدواری و راهبردی مقابله ای در بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس)ام. اس. (. مجله پژوهش در دین و اسلام، 3 (3)، 5-17.
عسگری، ز؛ نقوی، ا. (1398). تبیین فرایند رشد پس از سانحه: ترکیب مضمون مطالعات کیفی، روان پزشکی و روان شناسی بالینی ایران، 25 (2)، 222-235.
غباری بناب، ب؛ غلامعلی لواسانی، م؛ روجلیلی، ف. (1386). رابطه جهت گیری مذهبی و سلامت روانی مادران کودکان استثنایی. مجله روانشناسی, دوره، 11، 2 (42)، 122-134.
فاضل، م، سلیمی بجستانی، ح؛ فرح‌بخش، ک؛ اسماعیلی، معصومه. (1396). ارائه الگوی رشد پس از سانحه در بیماران سرطانی : یک مطالعه گراندد تئوری. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 8 (29)، 70-105.
کمری، س؛ و فولادچنگ، م. (1395). اثربخشی آموزش معنویت درمانی مبتنی بر مثبت نگری بر میزان امید به زندگی و رضایت از زندگی نوجوانان. پژوهش های روان شناسی بالینی و مشاوره (مطالعات تربیتی و روان شناسی)، 6(1)، 5-23.
لطفی کاشانی، ف؛ وزیری، ش؛ قیصر، ش؛ موسوی، س؛ هاشمیه، م. (1391). اثربخشی مداخله معنوی بر ارتقای کیفیت زندگی مادران کودکان مبتلا به سرطان. فقه پزشکی، 4(11-12)، 125-149.
محمودفخه، ه؛ خادمی، ع؛ تسبیح سازان؛ ر. (1398). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر شادکامی و بهزیستی روان‌شناختی مادران کودکان سرطانی. مجله پرستاری کودکان، ۵ (۴): ۷۱-۷۸.
مرصعی، ف؛ آقاجانی، م. (1393). بررسی تأثیر مشاوره با رویکرد معنویت بر امید در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه. فصلنامه طب مکمل، ۴ (۲): .۷۷۶-۷۸۶
معماریان، ن. (1396). جایگاه معنویت در خدمات سلامت روان. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار)، 23 (1)، 6-8.
مهربان، ش؛ خلیل‌زاده، ن؛ شریفی، م؛ اسمری برده‌ زرد، ی. (1399). اثربخشی معنویت‌درمانی گروهی بر تسهیل فرایند رشد پس از سانحه در زنان مبتلا به سرطان پستان. پژوهش در دین و سلامت، دوره 6، شماره 36: 7-17.
نصیری، ح؛ جوکار، ب. (1387). معناداری زندگی، امید، رضایت از زندگی و سلامت روان در زنان (گروهی از زنان شاغل فرهنگی). زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، 6 (2)، 157-176.
نیکپور، م؛ شمسایی، م. (1398). رفتارگرایی معنوی، الگوی یکپارچه نگر در کنترل رفتار خوردن. هفتمین کنگره ملی پیشگیری و درمان چاقی ایران.
Alavian, R. S., Tabibi, Z., Banihashem, A., & Abdekhodaee, M. (2015). Parent-child play therapy on depression symptoms in children with cancer decreases perceived stress on their mothers and improving parent-child relationship. Journal of Cellular Immunotherapy, 1(1), 4–5.
Balsanelli, A. C., Gross, S. A., & Herth, K. (2020). Cultural adaptation and validation of the herth hope index for Portuguese language; Study in patients with chronic illness. Texto Contexto Rinfermagem, 19(4), 754–761.
Cadell, S., Regehr, C., Hemsworth, D. (2003). Factors contributing to posttraumatic growth: a proposed structural equation model. Am J Orthopsychiatry, 73(3): 279-87.
Calhoun, L. G., Cann, A., Tedeschi, R. G., & McMillan, J. (2000). A correlational test of the relationship between posttraumatic growth. Journal of Traumatic Stress, 13, 521–527.
Callaghan, G.M., & Darrow, S.M. (2015). "The role of functional assessment in third wave behavioral interventions: foundations and future directions for a fourth wave", Current Opinion in Psychology, 2: 60–64.
Carni, E. (1988). Issues of hope and faith in the cancer patient. Journal of religion and health, 27(4), 285–290.
Crisp, C. L. (2016). Faith, Hope, and Spirituality: SUPPORTING PARENTS WHEN THEIR CHILD HAS A LIFE-LIMITING ILLNESS. Journal of Christian nursing: a quarterly publication of Nurses Christian Fellowship, 33(1), 14–21.
Darrodi, H. (2010). Part of couples' therapy group hoping to increase the marital satisfaction of married couples and addicts. Tehran: University of social welfare and Rehabilitation sciences.
Doussard, J., Joe, C. M., Bazhenova, O. v, & Porges, S. (2003). Mother–child interaction in autistic and non-autistic children: Characteristics of maternal approach behaviors and child social responses. CAMBRIDGE UNIVERSIRY PRESS, 15(2), 277–295.
Gestel-Timmermans, H., Bogaard, J., Brouwers, E., Herth, K., & Nieuwenhuizen, C. (2010). Hope as a determinant of mental health recovery: a psychometric evaluation of the hearth hope index-Dutch version. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 24(1), 67–74.
Goncąlves, J. P. B., Lucchetti, G., Menezes, P. R., & Vallada, H. (2015). Religious and spiritual interventions in mental health care: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled clinical trials. Psychological Medicine, 45(14), 2937–2949.
Grewal, P. K., & Porter, J. E. (2007). Hope Theory: A Framework for Understanding Suicidal Action. Death Studies, 31(2), 54-131.
Hayes, S.C. (2004). "Acceptance and Commitment Therapy, Relational Frame Theory, and the Third Wave of Behavioral and Cognitive Therapies", Behavior therapy, 35: 639–665.
Hexem, K. R., Mollen, C. J., Carroll, K., Lanctot, D. A., & Feudtner, C. (2011). How parents of children receiving pediatric palliative care use religion, spirituality, or life philosophy in tough times. Journal of Palliative Medicine, 14(1), 39–44.
Janoff- bulman, R. (2006). Schema- changes perspective on posttraumatic growth. In Handbook of posttraumatic groeth; Research and Practice. New Jersey: Lawrence Erlbaum.
Jayawickreme, E., & Blackie, L. E. R. (2014). Post-traumatic growth as positive personality change: Evidence, controversies and future directions. European Journal of Personality, 28(4), 312–331.
Joseph, S., & Linley, P. A. (2005). Positive Adjustment to Threatening Events: An Organismic Valuing Theory of Growth through Adversity. SAGE Journals, 9(3), 262–2.
Kanter, J.W., Puspitassari, A., Santos, M., Nagy, G. (2014). Social work and behavioral activation. In M. S. Boone (Ed.), Mindfulness and acceptance in social work, (pp.101-122). Oakland, CA: New Harbinger Publications.
Khursheed, M., Shahnawaz, M.G. (2020). Trauma and Post-traumatic Growth: Spirituality and Self-compassion as Mediators Among Parents Who Lost Their Young Children in a Protracted Conflict. J Relig Health, 59, 2623–2637.
Krok, D. (2008). The role of spirituality in coping: Examining the relationships between spiritual dimensions and coping styles. Mental Health, Religion & Culture, 11(7), 643–653.
Kuttner, L., Boeman, M., & Teasdale, M. (1988). Psychological treatment of distress, pain, and anxiety for young children with cancer. Dev Behav Pediatr, 374–382.
Love, C., & Sabiston, C. M. (2011). Exploring the links between physical activity and post-traumatic growth in young adult cancer survivors. Psych oncology. 20(3), 278–286.
McMillan, J. C. (2004). Posttraumatic growth; what s it all about? Psychological Inquiry, 15, 48–52.
Mehranfar, M., Younesi, J., & Banihashem, A. (2012). Effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy on reduction of depression and anxiety symptoms in mothers of children with cancer. Iranian Journal of Cancer Prevention, 5(1), 1–9.
Morris, B. A., Shakespeare-Finch, J., & Scott, J. L. (2012). Posttraumatic growth after cancer: the importance of health-related benefits and newfound compassion for others. Support Care Cancer, 20(4), 749–756.
Peterson, C., Park, N., Pole, N., D'Andrea, W., Seligman, M. E. (2008). Strengths of character and posttraumatic growth. J Trauma Stress, 21(2):214-7.
Petrova, M., Dale, J., Fulford, B. K. (2006). Values-based practice in primary care: easing the tensions between individual values, ethical principles and best evidence. The British journal of general practice: the journal of the Royal College of General Practitioners, 56(530), 703–709.
Richards, P. S., Hardman, R. K., & Berrett, M. (2007). Spiritual Approaches in the Treatment of Women with Eating Disorders, American Psychological Association.
Roswarski, T. E., & Dunn, J. P. (2009). The role of help and hope in prevention and early intervention with suicidal adolescents: Implications for mental health counselors. Journal of Mental Health Counseling, 31(1), 34–46.
Schrank, B., Stanghellini, G., & Slade, M. (2008). Hope in psychiatry: a review of the literature. Acta Psychiatric a Scandinavia, 18(6), 421–433.
Scott, P. R., & Bergin, A. E. (2006). A spiritual strategy for counseling and, psychotherapy (2nd ed.). Washington, DC: American psychological Association.
Seligman, L., & Ollendick, T. (2011). Cognitive Behavioral Therapy for Anxiety Disorders in Youth. Child Adolescent Psychiatric ClinNAm, 20(2), 217–238.
Snyder, C. R., Harris, C., Anderson, J. R., Holleran, S. A., & et al. (1991). The will and the ways: Development and validation of an individual-differences measure of hope. Journal of Personality and Social Psychology, 60(4), 570–585.
Snyder, C. R., Lopez, S. J., Shorey, H. S., Rand, K. L., & Feldman, D. B. (2003). Hope theory, measurements, and applications to school psychology. School Psychology Quarterly, 18(2), 122–139.
Swallow, V. M., & Jacoby, A. (2001). Mothers’ evolving relationships with doctors and nurses during the chronic childhood illness trajectory. Journal of Advanced Nursing, 36(6), 755–764.
Taylor, S. (1983). Adjustment to threating events: A theory of cognitive adaptation. American Psychologist, 38, 1161–1173.
Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (1996). Posttraumatic growth inventory. Journal of Traumatic Stress, 9(3), 455–471.
Van Warmerdam, J., Zabih, V., Kurdyak, P., Sutradhar, R., & Gupta, S. (2019). Prevalence of anxiety, depression, and posttraumatic stress disorder in parents of children with cancer: A meta‐analysis. Pediatric blood & cancer, 66(6), e27677.