اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر سیستم های مغزی- رفتاری و تنظیم هیجانی معتادان مواد افیونی

محب, نعیمه; قوی پنجه, بلاش; اسماعیل پور, خلیل; عبدی, رضا

doi:10.22034/jmpr.2023.13464

اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر سیستم های مغزی- رفتاری و تنظیم هیجانی معتادان مواد افیونی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار، گروه روانشناسی بالینی، دانشکده پزشکی، علوم پزشکی تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

² دانشجوی دکتری روانشناسی عمومی، دانشکده علوم انسانی و تربیتی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

³ دانشیار، گروه روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

⁴ استادیار، گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

10.22034/jmpr.2023.13464

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر سیستم های مغزی -رفتاری و تنظیم هیجانی معتادان مواد افیونی بود. روش: روش پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل و جامعه آماری شامل بیماران مرد معتادی بودند که به مرکز ترک اعتیاد بشارت تبریز در سه ماهه زمستان 1397مراجعه کرده بودند. از بین آنها30 نفرکه معیارهای ورود به طرح درمانی را دارا بودند بصورت هدفمند بعنوان نمونه انتخاب و به شیوه تصادفی در دو گروه 15 نفره کنترل و آزمایش جایگزین شدند. هر دو گروه ابتدا به پرسشنامه های سیستم بازداری و فعال سازی رفتار کارور و وایت (1994) و تنظیم هیجان گراس و جان (2003) پاسخ دادند و گروه آزمایشی در جلسات درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی شرکت کردند. در این مدت گروه کنترل آموزشی دریافت نکرد. سپس پرسشنامه های ذکر شده توسط هر دو گروه دوباره تکمیل گردید و داده های به دست آمده از گروه ها برای تحلیل آماده شد. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی باعث افزایش نمرات بازداری رفتاری و کاهش نمرات فعال سازی رفتاری شده است. تنظیم هیجان (نمره کل) و مولفه های ارزیابی مجدد و فرونشانی در پس آزمون در گروه آزمایشی نسبت به گروه گواه به طور معناداری افزایش یافته است. بر اساس یافته های پژوهش می توان نتیجه گیری کرد که درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر سیستم های مغزی رفتاری و تنظیم هیجانی معتادان مواد افیونی تاثیر دارد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.27173852.1402.18.69.4.7

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Cognitive Therapy Based Mindfulness on Brain-Behavioral Systems and Emotional Regulation of Opiate Addicts

نویسندگان [English]

Naimeh Moheb ¹
Balash Ghavipanjeh ²
Khalil Esmaeilpour ³
Reza Abdi ⁴

¹ Assistant Professorof, Department of Clinical Psychology, Faculty of Medicine, Tabriz Medical Sciences, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.

² Ph.D. Student of General Psychology, Faculty of Humanities and Educational Sciences, Tabriz branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.

³ Associate Professor of Psychology, University of Tabriz, Tabriz, Iran.

⁴ Assistant Professor of general psychology, Department of Psychology, Azarbaijan Shshid Madani University, Tabriz, Iran.

چکیده [English]

The purpose of this study was to investigate the effectiveness of cognitive therapy based mindfulness on brain-behavioral systems and emotional regulation of opiate addicts. The research method was a pretest-posttest with control group and the statistical population included male addicted patients who referred to the Besharat Tabriz addiction treatment center during the winter of 2018. Among them, 30 who had inclusion criteria for the treatment plan were purposefully selected as sample and randomly assigned to two groups of 15 controls and experimental. Both groups responded initially to the behavioral inhibition and activation system of Carver and White (1994) and the emotional regulation of Gross and John (2003) questionnaires. The experimental group then participated in cognitive therapy based mindfulness sessions. The control group did not receive any intervention. Then the questionnaires were re-completed by both groups. Finally, the data from the groups were prepared for analysis. The results of covariance analysis showed that cognitive therapy based mindfulness therapy increased behavioral inhibition rates and decreased behavioral activation scores. The results of covariance analysis showed that the mean of emotional regulation in the post-test in the experimental group was significantly increased compared to the control group. Based on the findings of the study, it can be concluded that cognitive therapy based mindfulness therapy is effective on behavioral brain systems and emotional regulation of opiate addicts.

کلیدواژه‌ها [English]

cognitive therapy based on mindfulness
behavioral brain systems
emotional regulation
addiction

مراجع

اسماعیلی، سمیرا؛ طباطبایی، موسی و افروز، غلامعلی (1394). اثر بخشی درمان شناختی رفتاری مبتنی بر ذهن آگاهی بر تنظیم شناختی هیجان و کنترل توجه در افراد معتاد. پژوهش های کاربردی روانشناختی. 6 (3): 142-133.

جعفری، امیرمحمد؛امیدی شمامی، محسن و فهیمی، صمد ( 1396).بررسی مقایسه ای ذهن آگاهی و تنظیم هیجان در افراد مصرف کننده مواد مقاوم به درمان. مجله علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی. 27(1): 70-62.

حامدی، علی؛ شهیدی، شهریار و خادمی، علی (1392). اثربخشی ذهن آگاهی و مشاوره کاهش اسیب بر پیشگیری از عود مجدد مصرف مواد مخدر. فصلنامه اعتیاد پژوهی وسومصرف مواد. 7 (28):102-118.

سلیمی، حسین؛ حق نظری، علی؛ احمدی ظهور سلطانی، محسن و زهره وند، منا(1395).اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر ولع مصرف معتادان به مصرف هرویین تحت درمان با متادون. مجله روانشناسی بالینی، 8(2)، 31-23.

صبحی قراملکی، ناصر و شفقتی، سعید ( 1395) . مقایسه سبک های هویت، سبک های مقابله ای وسیستم های فعال سازی و بازداری رفتاری در معتادان و افراد بهنجار . مجله طب انتظامی. 5 (2): 133-123.

صفاری، علیرضا. (1383). بررسی نظرات معتادان به مواد مخدر پیرامون علل روی آوری جوانان به مواد مخدر و راهکارهای مناسب برای پیشگیری. رساله دکتری، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی بهداشتی درمانی کرمان،

عبداللهی، رضا؛ بخشی پور، عباس و محمود علیلو، مجید ( 1391). پایایی و روایی مقیاس و نظام های بازداری و فعال سازی رفتاری در جمعیت دانشجویی دانشگاه تبریز . مجله پژوهش های نوین روانشناختی. 7(28):139-124.

عبداللهی مجارشین، رضا، (1385) رابطه سیستم‌های بازداری و فعال سازی با سوگیری حافظه ناآشکار در افراد افسرده. پایان نامه کارشناسی ارشد، تبریز، دانشگاه تبریز.

عطری فرد، مهدیه؛ آزادفلاح، پرویزو اژهای، جواد(1385). فعالیت دستگاههای مغزی رفتاری و مستعد بودن به شرم وگناه. مجله روانشناسی. 1 (21):21-3.

علی مرادی، عبدالطیف؛ هوشیار، سمانه و مدرس غروی، مرتضی (1390). مقایسه فعالیت سیستم های مغزی رفتاری و سلامت روان در افراد معتاد به مواد مخدر و بهنجار. مجله اصول بهداشت روانی. 13 (4): 313-304.

فرهادمنش، نگین؛ طاهری، الهام و امیری، مهدی (1396). اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر حساسیت اضطرابی و تنظیم هیجان. پژوهش های روان شناسی بالینی و مشاوره (مطالعات تربیتی و روان شناسی). 7(2): 122-105.

فروزش یکتا، فاطمه؛ یعقوبی، حمید؛ موتابی، فرشته؛ روشن، رسول؛ غلامی فشارکی، محمد و امیدی، عبداله (1397). تاثیر برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر پریشانی روان شناختی، تنظیم هیجان و ارتقای رضایت زناشویی زنان سازگار. مطالعات روانشناسی بالینی. 8(31): 90-67.

مامی، شهرام و امیریان، کامران (1395).تاثیر درمان های شناختی رفتاری بر درمان معتادان در ایران، به روش مرور سیستماتیک و متاانالیز. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 10 (12):43-33.

محمدی، نوراله (1387). ویژگی های روان سنجی مقیاس های سیستم بازداری و فعال ساز ی رفتار در دانشجویان دانشگاه شیراز، دوماهنامه علمی- پژوهشی دانشگاه شاهد، 28(1): 35-22.

محمود علیلو، مجید و امیری، پرستو( 1393).بررسی سیستم‌های مغزی رفتاری در افراد سومصرف کننده مواد مخدر در مقایسه با سومصرف کنندگان مواد محرک . فصلنامه اعتیاد پژوهی سوءمصرف مواد. 8 (31): 56-46.

ندیمی،محسن (1395). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی بر کاهش تکانشگری و افزایش تنظیم هیجانی زنان وابسته به متا مفتامین. رویش روانشناسی. 5(14): 74-47.

Aldao, A., & Nolen-Hoeksema, S. (2010). Specificity of cognitive emotion regulation strategies: a transdiagnostic examination. Behaviour Research and Therapy. 48: 974- 983.

Aubi, S. Yousefi, SH. Alimoradi. L. (2012). Relationship between Brain/ Behavioural Systems and Mental Health among Students. Social and Behavioral Sciences. 30: 1683-1387.

Carver, C.S., & White, T.L. (1994). Behavioral Inhibition, Behavioral Activation, an Affective Responses to Impending Reward and Punishment: The BIS/BAS Scales, Journal of Personality and Social Psychology, 67: 319-333

DeRosier ME., Thomas JM. (2017). Establishing the criterion validity of Zoo U's game-based social emotional skills assessment for school-based outcomes. Journal of Applied Developmental Psychology, In Press, Corrected Proof, Available online 28 March 2017

Elizabeth B. Steve S. Caitlin S. Louise A. (2013). Motivational Interviewing for adolescent substance use: A review of the literature. Addictive Behaviors. 37(12): 1325-1334.

Fahmy R., Maha Wasfi, Rania Mamdouh, Kareem Moussa, Robert Christian Wolf (2019). Mindfulness-based therapy modulates default-mode network connectivity in patients with opioid dependence. European Neuropsychopharmacology. 29(5): 662-671.

Franken IHA., Muris P., & Georgieva I. (2006). Grays model of personality and addiction. Addictive behaviors, 31: 399-403

Gratz KL. & Romer L. (2004). Multidimensional Assessment of Emotion Regulation and Dysregulation: Development, Factor Structure, and Initial Validation of the Difficulties in Emotion Regulation Scale. Journal o psychopathology and behavioral assessment, 6 (1): 41–25

Gray JA. (1994). Brain systems that mediate both emotion and cognition. Journal of Cognition and Emotion. 4(7): 269-288.

Gray JA. & McNaughton, N. (2000). The neuropsychology of anxiety: An enquiry into the functions of the septohippocampal system. New York: Oxford University Press.

Gray J.A. (1990). Brain systems that mediate both emotion and cognition. Journal of Cognition and Emotion. 4(7): 269-288.

Gross J.J (2002). Emotion Regulation Affective, Cognitive and Social Consequences. Psychophysiology, 39(3): 281-291.

Hochster A., Block-Lerner J., Marks DR., Erblich J. (2018). Mindfulness buffers the effects of cue-induced craving on alcohol demand in college drinkers. Addictive Behaviors. 84: 53-56.

Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness based interventions in contex: past, present and future. American Psychological Association, 10(2), 144-156.

Kenyazev CG., Siobodskaya HR. and Wilson GO. (2002). Psycho physiological correlates of behavioral inhibition and activation. Personality and Indiviual Differences. 33:600-647.

Leigh, J., Bowen, S., & Marlatt, GA. (2005). Spirituality, mindfulness and substance abuse. Addictive behaviors. 30(7):1335-41.

Lindsay EK. & Creswell JD. (2019). Mindfulness, acceptance, and emotion regulation: perspectives from Monitor and Acceptance Theory (MAT). Current Opinion in Psychology. 28: 120-125.

McLaughlin LE., Christina M. Luberto, Emily M. O'Bryan, Kristen M. Kraemer, Alison C. McLeish (2019). The indirect effect of positive affect in the relationship between trait mindfulness and emotion dysregulation. Personality and Individual Differences. 145: 70-74.

Reese ED., Melissa J. Zielinski, Jennifer C. Veilleux (2015). Facets of mindfulness mediate behavioral inhibition systems and emotion dysregulation. Personality and Individual Differences. 72: 41-46.

Segal, Z. V, Williams, J. M. G., & Teasdale, J. D. (2002). Mindfulness-based cognitive therapy for depression: A new approach to relapse prevention. New York: Guilford press.

Shonin, E. & Van Gordon, W. (2016). The Mechanisms of Mindfulness in the Treatment of Mental Ilness and Addiction. International Journal of Mental Ilness and Addiction, 14(5): 844-849.

Tapper K. (2018). Mindfulness and craving: effects and mechanisms. Clinical Psychology Review. 59: 101-117.

Werner, K., & Gross, J. J. (2010). Emotion regulation and psychopathology: a conceptual framework. In A. M. Kring, & D. M. Sloan (Eds.), Emotion regulation and psychopathology: A transdiagnostic approach to etiology and treatment (12-37). New York, NY, US: Guilford Press.

Wihler, A., James A. Meurs, Tassilo D. Momm, Julia John, Gerhard Blickle (2017). Conscientiousness, extraversion, and field sales performance: Combining narrow personality, social skill, emotional stability, and nonlinearity. Personality and Individual Differences.104: 291-296.