مقایسه اثربخشی آموزش شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی با آموزش تنظیم هیجان بر کاهش هیجان‌خواهی و خودآسیب‌رسانی در نوجوانان مستعد اعتیاد ساکن در مراکز شبه خانواده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی روان‌شناسی عمومی/گروه روانشناسی، پردیس علوم و تحقیقات خوزستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

2 گروه روانشناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

3 استادیار/ گروه روانشناسی، واحداهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

4 دانشیار/گروه روانشناسی، واحداهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

چکیده

این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی آموزش شناخت‌­درمانی مبتنی بر ذهن­‌آگاهی با تنظیم هیجان بر هیجان­‌خواهی و خودآسیب‌­رسانی در نوجوانان مستعد اعتیاد انجام شد. روش پژوهش ­آزمایشی با طرح پیش­‌آزمون- پس­‌آزمون- پیگیری بود. تعداد 45 نفر از نوجوانان ساکن در مراکز شبه خانواده اداره بهزیستی شهر تهران با روش نمونه­‌گیری هدفمند انتخاب و با روش تصادفی در قالب دو گروه آزمایش و یک گروه گواه گمارش شدند. هر یک از گروه­‌های آزمایش به مدت 8 جلسه آموزش داده شد و گروه گواه در لیست انتظار قرار گرفت. داده‌­ها با پرسشنامه­‌های آمادگی به اعتیاد وید و بوچر، هیجان­‌خواهی آرنت و خود-آسیب­‌رسانی کلونسکی و گلن جمع‌­آوری شدند. برای تحلیل داده‌­ها از آزمون­‌های تحلیل واریانس و آزمون تعقیبی بونفرونی استفاده شد. نتایج نشان داد که آموزش تنظیم هیجان در مقایسه با شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن­‌آگاهی تأثیر بیشتری بر کاهش هیجان­‌خواهی و خود­آسیب­‌رسانی دارد و این تأثیر در دوره پیگیری ماندگار است (05/0>p). بر اساس یافته­‌ها، جهت کاهش مشکلات روان‌شناختی نوجوانان مستعد اعتیاد از روش­‌های شناخت­‌درمانی مبتنی بر ذهن­‌آگاهی و آموزش تنظیم هیجان در قالب کارگاه­‌های آموزشی و درمانی استفاده گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparison of the effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy with emotion regulation training on sensation seeking and self-harm behavior in adolescents susceptible to addiction

نویسندگان [English]

  • Jahangir Kashefinishabouri 1 2
  • Zahra Eftekhar Saadi 3
  • Reza Pasha 4
  • Alireza Heidari 4
  • behnam Makvandi 4
1 Ph.D Student of General Psychology/Department of Psychology, Khuzestan Science and Research Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran|Department of Psychology, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
2 Ph.D Student of General Psychology/Department of Psychology, Khuzestan Science and Research Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran|Department of Psychology, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
3 Assistant Professor/Department of Psychology, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
4 Associate Professor/Department of Psychology, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study was to compare the effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy training with emotion regulation on sensation seeking and self-injury in susceptible to addiction adolescents. The research method was experimental with pretest-posttest-follow-up design. A total of 45 adolescents residing in pseudo-family centers of the Welfare Office of Tehran were selected by purposeful sampling and were randomly assigned to two experimental and one control groups. Each of the experimental groups was trained for 8 sessions and the control group was placed on the waiting list. Data were collected using the Weed & Butcher addiction potential scale, Arnet Inventory of Sensation Seeking, and Klonsky and Glenn Self-Injury Questionnaire. Analysis of variance and Bonferroni post hoc tests were used to analyze the data. The results showed that emotion regulation training had a greater effect on reducing sensation seeking and self-harm than the mindfulness-based cognitive therapy, and this effect persisted during the follow-up period (p < 0.05). According to the findings, to reduce the psychological problems of adolescents susceptible to addiction, mindfulness-based cognitive therapy and emotion regulation training should be used in educational workshops.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mindfulness-Based Cognition Therapy
  • Emotion Regulation
  • Sensation seeking
  • self-harm behavior
  • Adolescence
منابع
ابوالقاسمی، عباس و نریمانی، محمد. (1385). آزمون­های روان­شناختی. اردبیل: باغ رضوان.
ابوالقاسمی، عباس؛ قلی­لو، کلثوم اله؛ نریمانی، محمد و زاهد، عادل. (1390). راهبردهای تنظیم هیجان در سوء مصرف­کنندگان مواد دارای واکنش­پذیری بالا و پایین.  مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان، 20 (77): 22- 15.
اعظمی، یوسف؛ دوستیان، یونس؛ حسن نیا، صادق و صادق­خانی، علی (1392). نقش هیجان­خواهی و تکانشورزی در پیش­بینی رفتارهای پرخطر جنسی در افراد وابسته به مواد. اولین کنگره ملی اعتیاد و رفتارهای پرخطر، دانشگاه خوارزمی.
آقائی، اصغر و جدیری سهرفروزانی، نسرین. (1395). مقایسه روابط ساده و چندگانه هیجان­خواهی و ناگویی خلقی با آمادگی اعتیاد به مواد مخدر در بین دانش­آموزان دختر و پسر دوره دوم متوسطه شهر اصفهان. سومین کنفرانس بین­المللی روان­شناسی و علوم تربیتی، تهران.
بیرامی، منصور، هاشمی، تورج، بخشی پور، عباس، محمودعلیلو، مجید، اقبالی، علی. (1394). مقایسه تأثیر دو روش آموزش تنظیم هیجان و شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی، بر پریشانی روانشناختی و راهبردهای شناختی تنظیم هیجان مادران کودکان عقب‌مانده ذهنیفصلنامه پژوهش های نوین روانشناختی، 9(33)، 43-59.
برجعلی، احمد؛ اعظمی، یوسف؛ چوپان، حامد. (1395). اثر بخشی آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر کاهش هیجان­خواهی در افراد وابسته به مواد مخدر. مجله روان­شناسی بالینی، 8(2): 42-33.
تیموری، سعید؛ رمضانی، فرزانه و محجوب، نجمه. (۱۳۹۴). اثربخشی شناخت­درمانی مبتنی بر ذهن­آگاهی بر کاهش نشخوار فکری و افسردگی زنان در حال ترک با متادون. فصلنامه اعتیادپژوهی، 9(۳۴): ۱۴۵-۱۵۹.
جناآبادی، حسین. (1388). بررسی رابطه­ی خودآگاهی هیجانی و کنترل تکانه از مؤلفه­های هوش هیجانی با استعداد اعتیاد دانش­آموزان پسر دوره­ی متوسطه. مجله مطالعات روان­شناسی تربیتی، 6(9): 12-1.
خاکپور، ایمان. (1397). نقش سلامت معنوی، تنظیم هیجان و باورهای فراشناختی در گرایش به سوء مصرف مواد در نوجوانان. مجله اخلاق پزشکی، 12(43): 9-1.
دلاور، علی. (1396). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: رشد.
رجبی، سوران؛ نریمانی، محمد و حسینی، سیدسامان. (1392). مقایسه ویژگی­های شخصیتی و هیجان­خواهی رانندگان تصادف کرده با رانندگان عادی. فصلنامه روان­شناسی کاربردی، 7(1): 53-39.
زرگر، یداله. (1385). ساخت مقیاس ایرانی آمادگی اعتیاد. دومین کنگره­ی انجمن روان­شناسی ایران، تهران.
ستایشی اظهری، محمد؛ میرزا حسینی، حسن و محبی، مینا. (1397). رابطه حمایت ادراک شده با آمادگی به اعتیاد و پریشانی روان­شناختی با نقش میانجی­گری احساس تنهایی در دانش­آموزان. فصلنامه اعتیادپژوهی، 12(46): 172-157.
شاملی، محمدحسن؛ معتمدی، عبدالله و برجعلی، احمد. (1397). اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر اعتیاد به بازی­های اینترنتی با میانجی­گری متغیرهای خودکنترلی و هیجان خواهی در نوجوانان پسر. مجله فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 9 (33): 161-137.
شاملی، محمدحسن؛ معتمدی، عبدالله و برجعلی، احمد. (1397). اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر اعتیاد به بازی­های اینترنتی با میانجی­گری متغیرهای خودکنترلی و هیجان خواهی در نوجوانان پسر. مجله فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 9(33): 161-137.
شولتز، دوان و شولتز، سیدنی­آلن. (2000). نظریه­های شخصیت. ترجمه یوسف کریمی (1384)، چاپ سوم، تهران: ارسباران.
صالحی، اعظم؛ باغبان، ایران؛ بهرامی، فاطمه؛ احمدی، سید احمد. (1390). بررسی اثربخشی آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر اساس رفتاردرمانی دیالکتیک و مدل گراس در درمان مشکلات هیجانی. پایان­نامه دکترای مشاوره، دانشگاه اصفهان.
صدری دمیرچی، اسماعیل؛ اسدی شیشه گران، سارا و اسماعیلی قاضی ولوئی، فریبا. (1396). اثربخشی شناخت­درمانی مبتنی بر ذهن­آگاهی بر ولع مصرف، شدت وابستگی و تنظیم شناختی هیجان زنان وابسته به مواد. فصلنامه اعتیادپژوهی سوء مصرف مواد، 11(43): 69-51.
صفاری­نیا، مجید؛ نیکوگفتار، منصوره و دماوندیان، ارمغان. (1392). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیک بر کاهش رفتارهای خود-آسیب رسان نوجوانان بزهکار مقیم کانون اصلاح و تربیت تهران. فصلنامه مطالعات روان­شناسی بالینی، 4(15): 158-141.
کاظمیان، سمیه. (1393). اثربخشی روش درمان شناختی مبتنی بر ذهن­آگاهی بر میزان سلامت عمومی معتادان خود درمانجو. مجله پژوهش­های علوم شناختی و رفتاری، 4(1): 191-181.
کاویانی، حسین؛ حاتمی، ندا و جواهری، فروزان. (1387). اثر کاهنده شناخت­درمانی مبتنی بر ذهن­آگاهی بر افکار خودآیند و نگرش‌های ناکارآمد. فصلنامه پژوهش در سلامت روان‌شناختی، 2(2): 14-5.
مبارکی، روناک؛ عزت‌پور، عمادالدین و احمدیان، حمزه. (۱۳۹۷). اثربخشی شناخت­درمانی مبتنی بر ذهن­آگاهی بر تنظیم هیجانی مصرف‌کنندگان مواد افیون. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، ۵(۵): 103-92.
هاشمی، نظام؛ سیافی، سمانه و اندامی، علیرضا. (1398). ارتباط راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و تحمل پریشانی با رضایت از زندگی دانشجویان مستعد اعتیاد: نقش میانجی تاب­آوری. فصلنامه اعتیادپژوهی سوء مصرف مواد، 13(53): 176-157.
Armstrong, L., & Rimes, K. A. (2016). Mindfulness-based cognitive therapy for neuroticism (stress vulnerability): A pilot randomized study. Behavior therapy, 47(3), 287-298.
Asnaani, A., Tyler, J., McCann, J., Brown, L., & Zang, Y. (2020). Anxiety sensitivity and emotion regulation as mechanisms of successful CBT outcome for anxiety-related disorders in a naturalistic treatment setting. Journal of Affective Disorders, 267, 86-95.
Bautista, T., James, D., & Amaro, H. (2019). Acceptability of mindfulness-based interventions for substance use disorder: A systematic review. Complementary Therapies in Clinical Practice, In press.
Brewer, J. (2019). Mindfulness training for addictions: has neuroscience revealed a brain hack by which awareness subverts the addictive process?. Current opinion in psychology, 28, 198-203.
Cartwright, W. S. (2008). Economic costs of drug abuse: Financial, cost of illness, and services. Journal of Substance Abuse Treatment, 34(2), 224-233.
Claes, L., & Vandereycken, W. (2007). Self-injurious behavior: differential diagnosis and functional differentiation. Comprehensive psychiatry, 48(2), 137-144.
Crane, N. A., Gorka, S. M., Phan, K. L., & Childs, E. (2018). Amygdala-orbitofrontal functional connectivity mediates the relationship between sensation seeking and alcohol use among binge-drinking adults. Drug and alcohol dependence, 192, 208-214.
Evans, S., Ferrando, S., Findler, M., Stowell, C., Smart, C., & Haglin, D. (2008). Mindfulness-based cognitive therapy for generalized anxiety disorder. Journal of anxiety disorders, 22(4), 716-721.
Evans-Polce, R. J., Schuler, M. S., Schulenberg, J. E., & Patrick, M. E. (2018). Gender-and age-varying associations of sensation seeking and substance use across young adulthood. Addictive behaviors, 84, 271-277.
Grace, P. S. S., Sumit, K., & Neelima, C. (2020). Sensation seeking and peer passenger influence on risky driving among novice drivers in Udupi Taluk, India. Clinical Epidemiology and Global Health, In press, corrected proof Available online 3 January 2020.
Gratz, K. L., & Tull, M. T. (2010). The relationship between emotion dysregulation and deliberate self-harm among inpatients with substance use disorders. Cognitive therapy and research, 34(6), 544-553.
Gross, J. J. (2002). Emotion regulation: Affective, cognitive, and social consequences. Psychophysiology, 39(3), 281-291.
Hampson, S. E., Andrews, J. A., & Barckley, M. (2008). Childhood predictors of adolescent marijuana use: Early sensation-seeking, deviant peer affiliation, and social images. Addictive behaviors, 33(9), 1140-1147.
Heath, N. L., Toste, J. R., Nedecheva, T., & Charlebois, A. (2008). An examination of nonsuicidal self-injury among college students. Journal of Mental Health Counseling, 30, 137-156.
Hittner, J. B., & Swickert, R. (2006). Sensation seeking and alcohol use: A meta-analytic review. Addictive behaviors, 31(8), 1383-1401.
Kabat‐Zinn, J. (2003). Mindfulnessbased interventions in context: past, present, and future. Clinical psychology: Science and practice, 10(2), 144-156.
Klonsky, E. D., & Glenn, C. R. (2009). Assessing the functions of non-suicidal self-injury: Psychometric properties of the Inventory of Statements About Self-injury (ISAS). Journal of psychopathology and behavioral assessment, 31(3), 215-219.
Klonsky, E. D., & Olino, T. M. (2008). Identifying clinically distinct subgroups of self-injurers among young adults: a latent class analysis. Journal of consulting and clinical psychology, 76(1), 22.
Kwako, L. E., Bickel, W. K., & Goldman, D. (2018). Addiction biomarkers: dimensional approaches to understanding addiction. Trends in molecular medicine, 24(2), 121-128.
Lloyd-Richardson, E. E., Perrine, N., Dierker, L., & Kelley, M. L. (2007). Characteristics and functions of non-suicidal self-injury in a community sample of adolescents. Psychological medicine, 37(8), 1183-1192.
Martins, S. S., Storr, C. L., Alexandre, P. K., & Chilcoat, H. D. (2008). Adolescent ecstasy and other drug use in the National Survey of Parents and Youth: The role of sensation-seeking, parental monitoring and peer's drug use. Addictive behaviors, 33(7), 919-933.
Massah, O., HoseinSabet, F., Doostian, Y., A'zami, Y., & Farhoudian, A. (2014). The role of sensation-seeking and coping strategies in predicting addiction potential among students. Practice in Clinical Psychology, 2(3), 173-180.
Miller, D N., & Brock, S E. (2011). Identifying, Assessing, and Treating Self-Injury at School. Springer New York Dordrecht Heidelberg London.
Mitchell, S. H. (2011). Measures of Impulsivity in Cigarette Smoker and on–Smokers. Journal of Psychopharmacology, 146, 455-464.
Muehlenkamp, J., Gutierrez, P.M. (2007). Risk for suicide attempts among adolescents who engage in non suicidal self-injury. Archive of Suicide Research, 11, 69-82.
Newcomp, M. D., & Richardson, M. A. (2000). Substance use disorders, Advanced abnormal child psychology. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
Padmanathan, P., Hall, K., Moran, P., Jones, H. E., Gunnell, D., Carlisle, V., ... & Hickman, M. (2020). Prevention of suicide and reduction of self-harm among people with substance use disorder: A systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. Comprehensive psychiatry, 96, 1521-1535.
Qu, W., Zhang, W., & Ge, Y. (2020). The moderating effect of delay discounting between sensation seeking and risky driving behavior. Safety Science, 123, 1045-1058.
Rimes, K. A., & Wingrove, J. (2013). Mindfulness‐based cognitive therapy for people with chronic fatigue syndrome still experiencing excessive fatigue after cognitive behaviour therapy: a pilot randomized study. Clinical psychology & psychotherapy, 20(2), 107-117.
Ross, S., Heath, N. (2002). A Study of the Frequency of Self Mutilation in a Community sample of Adolescents. Journal of Youth and Adolescence, 31(1), 67-77.
Sagiv, E., & Gvion, Y. (2020). A multi factorial model of self-harm behaviors in Anorexia-nervosa and Bulimia-nervosa. Comprehensive psychiatry, 96, 152142.
Segal, Z. V., Williams, J. M. G., & Teasdale, J. D. (2002). Mindfulness-based cognitive therapy for depression: A new approach to preventing relapse. New York: Guilford Press.
Semple, S. J., Patterson, T. L., & Rant, I. (2005). Methamphetamine use and depressive symptoms among heterosexual men and women. Journal of Substance Use, 10(1), 31-47.
Silva, E., Machado, B. C., Moreira, C. S., Ramalho, S., & Gonçalves, S. (2017). Romantic relationships and nonsuicidal self-injury among college students: The mediating role of emotion regulation. Journal of applied developmental psychology, 50, 36-44.
Sitnick, S. L., Shaw, D. S., & Hyde, L. W. (2014). Precursors of adolescent substance use from early childhood and early adolescence: Testing a developmental cascade model. Development and psychopathology, 26(1), 125-140.
Sloan, E., Hall, K., Simpson, A., Youssef, G. J., Moulding, R., Mildred, H., & Staiger, P. K. (2018). An emotion regulation treatment for young people with complex substance use and mental health issues: a case-series analysis. Cognitive and Behavioral Practice, 25(3), 427-441.
Spears, C. A. (2018). Mindfulness-Based Interventions for Addictions among Diverse and Underserved Populations. Current opinion in psychology, 30, 11-16.
Suyemoto, K. L. (1998). The functions of self-mutilation. Clinical psychology review, 18(5), 531-554.
Szabo, A., Griffiths, M. D., Høglid, R. A., & Demetrovics, Z. (2018). Drug, nicotine, and alcohol use among exercisers: Does substance addiction co-occur with exercise addiction?. Addictive behaviors reports, 7, 26-31.
Trinidad, D.R., & Jahnsone, C.A. (2002). The association between emotional intelligence and early adolescent tobacco and alcohol use. Personality and individual Differences, 32, 95-105.
Trujillo, Á., Obando, D., & Trujillo, C. A. (2016). Family dynamics and alcohol and marijuana use among adolescents: The mediating role of negative emotional symptoms and sensation seeking. Addictive behaviors, 62, 99-107.
Van Der Velden, A. M., Kuyken, W., Wattar, U., Crane, C., Pallesen, K. J., Dahlgaard, J., ... & Piet, J. (2015). A systematic review of mechanisms of change in mindfulness-based cognitive therapy in the treatment of recurrent major depressive disorder. Clinical psychology review, 37, 26-39.
Volkow, N. D., Baler, R. D., Compton, W. M., & Weiss, S. R. (2014). Adverse health effects of marijuana use. New England Journal of Medicine, 370(23), 2219-2227.
Weed, N. C., Butcher, J. N., McKenna, T., & Ben-Porath, Y. S. (1992). New measures for assessing alcohol and drug abuse with the MMPI-2: The APS and AAS. Journal of personality assessment, 58(2), 389-404.
Wolff, J. C., Thompson, E., Thomas, S. A., Nesi, J., Bettis, A. H., Ransford, B., ... & Liu, R. T. (2019). Emotion dysregulation and non-suicidal self-injury: A systematic review and meta-analysis. European Psychiatry, 59, 25-36.
Wypiór, M., Zioła, A., Sobieraj, A., & Krysta, K. (2016). Occurrence of addictions, self-harm behaviours, suicidal attempts in patients with personality disorder (PD). European Psychiatry, 33, S633-S634.
Zilberman, N., Yadid, G., Efrati, Y., Neumark, Y., & Rassovsky, Y. (2018). Personality profiles of substance and behavioral addictions. Addictive Behaviors, 82, 174-181.